industrial safety essay in gujarati language pdf

ઇ-બુક્સ | eBooks

• Search Ebooks

ઓગણીસમી સદીનું ગુજરાતી સાહિત્ય – કેટલાંક વણખૂલ્યાં પાનાં

આપણા સાહિત્યનાં વિવેચન કે ઇતિહાસનાં ઘણાં ખરાં પુસ્તકો માટે ઓગણીસમી સદી એટલે દસ-પંદર લેખકો અને તેમની વીસ-પચીસ કૃતિઓ. તેમાંય નર્મદ-દલપત પહેલાંના લેખકો અને તેમનાં પુસ્તકો વિશે તો કોઈ ભાગ્યે જ વાત કરે. આથી આપણા ઓગણીસમી સદીના સાહિત્યનાં ઘણાંબધાં પાનાં આજ સુધી વણખૂલ્યાં રહ્યાં છે. આવાં થોડાંક પાનાંને જરા ખોલીને ઓગણીસમી સદીના કેટલાક લેખકો, તેમનાં પુસ્તકો, સામયિકો ઉપરાંત સમાજ, શિક્ષણ-વ્યવસ્થા, સંસ્થાઓ વગેરે વિશે આ પુસ્તકમાં વિગતે વાત કરવામાં આવી છે. ઓગણીસમી સદીના સાહિત્ય વિશેના લેખકના આ ચોથા પુસ્તકમાં અભ્યાસ અને સંશોધન છે, પણ તેનો ભાર નથી. સામાન્ય વાચકનો પણ રસ પડે તેવી સરળ અને આકર્ષક રીતે થયેલી સચિત્ર રજૂઆત એ આ પુસ્તકમાંના લેખોની આગવી વિશિષ્ટતા છે. એ રીતે એમણે સાહિત્ય સંશોધનોનું મહત્ત્વનું કાર્ય કર્યું છે અને અર્વાચીન યુગના પ્રારંભે થયેલાં સર્જનો વિશે નવો પ્રકાશ પાડ્યો છે. આ પુસ્તક ગુજરાતી સાહિત્યના અભ્યાસીઓ, સંશોધકો અને જિજ્ઞાસુઓને ઉપયોગી બનશે. શ્રી રઘુવીર ચૌધરીએ કહ્યું તેમ `મધ્યકાલીન સાહિત્ય અને અર્વાચીન સાહિત્ય વચ્ચેની ખૂટતી કડીઓ જોડવાનું મહત્ત્વનું કામ દીપકભાઈએ કર્યું છે.’

 download .epub  view .pdf

ત્રિફળા અને તેની ઘટક વનસ્પતિઓની આ પુસ્તકમાં વિસ્તૃત સમીક્ષા કદાચ સૌપ્રથમ વાર કરવામાં આવી છે. આ વિષયમાં થયેલાં આધુનિક સંશોધનોનો આમાં સમાવેશ કરવા યથાશક્ય પ્રયત્ન કર્યો છે. આ વિશિષ્ટ પુસ્તકમાં ત્રિફળાની ઘટક વનસ્પતિઓનું વિતરણ, આકારવિજ્ઞાન, વનસ્પતિ રસાયણ, ઔષધગુણવિજ્ઞાનીય (Pharmacological) ગુણધર્મો, પ્રણાલિકાગત ઉપયોગો, આયુર્વેદ, લોકઔષધવિજ્ઞાન, યુનાની કે અન્ય ઔષધ પદ્ધતિ અને ઔષધની આડઅસરોનો સમાવેશ કરવાનો યત્કિંચિત પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે. ત્રિફળા અને હરડે, બહેડાં તથા આમળામાં રહેલા સક્રિય પોષક પદાર્થો વિકિરણ અને વિષયુક્ત રસાયણો સામે રક્ષણ આપે છે. તેઓ પ્રતિઉપચાયી (anti-oxidant) છે અને શરીરમાં થતા રોગોનું પ્રતિરક્ષા (immunity) દ્વારા નિવારણ કરે છે. આ પુસ્તકમાં ત્રિફળા અને તેના ઘટકો દ્વારા કૅન્સર સામે થતી પ્રતિકારની ક્રિયા; વિષવિજ્ઞાન (toxicology), ઔષધ આંતરક્રિયાઓ તથા વૃદ્ધત્વ અને ત્રિફળાની વિસ્તૃત સમજૂતી આપવામાં આવી છે. ઉપરાંત, આયુર્વેદમાં દર્શાવેલાં મહત્ત્વનાં કર્મ(Actions)ને અર્વાચીન સંશોધન સાથે સાંકળવામાં આવ્યાં છે. ત્રિફળા અને ઔષધ વનસ્પતિઓ સાથે સંયોજિત સ્વરૂપમાં બનાવાતાં સંયુક્ત ઔષધો અને તેમના ચિકિત્સીય ઉપયોગોનો અહીં ઉલ્લેખ કરાયો છે. વળી ચરક અને સુશ્રુત જેવા મહાન આયુર્વેદાચાર્યોના વિષયને સંપુષ્ટિ આપતાં અવતરણોનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.

સપનાનાં સોદાગર

`સપનાનાં સોદાગર’ પુસ્તક મુંબઈ મહાનગરના વિકાસમાં યોગદાન આપનાર ચરિત્રોની કથા છે. ગુજરાતના સાહસિકોએ દાખવેલાં અપ્રતિમ સાહસનો માર્મિક ચિતાર આ ચરિત્રોમાંથી મળી રહે છે. મુંબઈ મહાનગરના વિકાસમાં પ્રાણ પૂરનારા ગુજરાતી મહાનુભાવોની આ કથા માત્ર દસ્તાવેજી ચિત્રણ જ નથી બ્લેક નવી પેઢીને પ્રેરણા આપનારી મુંબઈના વિકાસની યશોગાથા છે.

નાટક એ કલા છે, માત્ર કસબ નહીં. કલા (art) આપણી અભિવ્યક્તિમાં મૌલિકતા અને ઊંડાણ લાવે છે જ્યારે કસબ (craft) માત્ર બે ઘડી ઉપરછલ્લો આનંદપ્રમોદ કરાવે છે. જીવનમાં જરૂરિયાત બંનેની છે, આનંદ તેમજ ઊંડાણની, નાટ્યકલામાં પણ બંને જોઈએ – કલા અને કસબ. સૌ ઊગતા કલાકારોએ સમજવા જેવી વાત એ છે કે કસબ શીખી શકાય છે, કેળવી શકાય છે; જ્યારે કલા સહજ રીતે અંદરથી ઊગે છે, પાંગરે છે, વિકસે છે. કલા એ બીજ છે, મૂળ છે, થડ છે જ્યારે કસબ એ ડાળખી અને પાંદડાં છે. કલાની ચરમ પરાકાષ્ઠા તેનાં ઉમદા ફળફૂલોમાં, તેનાં સ્વાદ અને સુગંધમાં છે. જે કોઈની ભીતર કલાનાં આ બીજ કુદરતી રીતે પડ્યાં હશે, મૌલિક અભિવ્યક્તિનું ચમત્કારી રસાયણ ઘૂંટાયેલું હશે, એવા કલાકારો માટે આ પુસ્તક ચોક્કસ માર્ગદર્શક અને પ્રેરણાદાયી બની શકશે.

વીસમી સદીના પ્રારંભે આચાર્ય આનંદશંકર બાપુભાઈ ધ્રુવે ગુજરાતી ભાષા-સાહિત્યના વિકાસાર્થે અને કોઈ પણ વિદ્યાશાખામાં થતાં સંશોધન-વિવેચનથી અભ્યાસીઓ પરિચિત રહે તેમજ એ સદીની સાહિત્યિક, સાંસ્કૃતિક, ધાર્મિક અને રાજકીય ગતિવિધિનો પરિચય સમાજને મળી રહે એવા શુભાશયથી `વસન્ત’ સામયિકનો આરંભ કરેલો. `વસન્ત’ આડત્રીસ વર્ષ ચાલ્યું. એ માત્ર સર્જનાત્મક-વિવેચનાત્મક સાહિત્યનું સામયિક નહોતું; પરંતુ એમાં ઇતિહાસ, સમાજશાસ્ત્ર, અર્થશાસ્ત્ર, રાજકારણ, ધર્મ, વિજ્ઞાન, સંગીત ઇત્યાદિના લેખો પણ પ્રસિદ્ધ થતા. એ પ્રકાશિત સાહિત્ય વિશેની જાણકારી ભાવિ અભ્યાસીઓને મળી રહે તે માટે આ `વસન્તસૂચિ’ તૈયાર કરી છે. અહીં વર્ષવાર -વિષયવાર લેખસૂચિ સાથે લેખસૂચિ અને તખલ્લુસોનો સમાવેશ કર્યો છે. `આ જમાનામાં તો સૂચિ એ જ ગ્રંથનો દીવો છે.’ – એ ઉમાશંકર જોશીનું કથન સૂચિની મહત્તાને નિર્દેશ છે એની પ્રતીતિ આ સૂચિ દ્વારા પણ થશે.

જ્ઞાનાંજન : 2

ગુજરાત વિશ્વકોશ ટ્રસ્ટની શ્રી ભદ્રંકર વિદ્યાદીપક વ્યાખ્યાનશ્રેણીનાં વ્યાખ્યાનોનો આ બીજો ગ્રંથ `જ્ઞાનાંજન-2’ શિક્ષણ, વિજ્ઞાન, સમાજ અને ધર્મચિંતન જેવા વિષયો પર તજ્જ્ઞોએ કરેલા અભ્યાસનું જ્ઞાનાંજન આપે છે. એમાં જદુનાથ સરકાર જેવા ઇતિહાસવિદ તેમજ રામમનોહર લોહિયા જેવા રાજપુરુષનાં વ્યક્તિત્વ, લેખન અને વિચારસૃષ્ટિનો પરિચય પ્રાપ્ત થાય છે. અમૂલના ભૂતકાળનો ઇતિહાસ અને `કલ્પસર પ્રકલ્પ’થી સર્જાનારું ભવિષ્ય – બંને વિશે એ ક્ષેત્રના ઊંડા અભ્યાસીઓએ વાત કરી છે. શિક્ષણ અને વિજ્ઞાન વિશેના લેખોમાં આજનાં શિક્ષણ અને વિજ્ઞાનની સ્થિતિ વિશે સ્વાધ્યાયનિષ્ઠ અવલોકનો મળે છે. જુદા જુદા શિક્ષણવિદોએ પોતાની રીતે શિક્ષણ વિશેની વિભાવના પ્રગટ કરી છે. ભારતીય લોકશાહી અને ગુજરાતની મહાજનપરંપરા વિશે અહીં અધિકૃત વ્યક્તિઓના લેખો સાંપડ્યા છે. હકીકતમાં આટલા બધા ભિન્ન ભિન્ન વિષયો વિશે એના તજ્જ્ઞોએ કરેલા અભ્યાસનું સુફળ અહીં પ્રાપ્ત થાય છે. જ્ઞાનાંજનના આ બીજા ભાગમાં વૈચારિક સમૃદ્ધિ, વર્તમાન પરિસ્થિતિ અંગે ગવેષણા, વિજ્ઞાનનાં વિવિધ પાસાંઓ વિશે અભ્યાસ, શિક્ષણની જુદી જુદી તરાહો વિશે ચિંતન ઉપરાંત ધર્મચિંતન અને ધ્યાનસાધના જેવા વિષયોને પણ આવરી લીધા છે અને આ વ્યાપક વિષય પરના ગંભીર અભ્યાસલેખો આ ગ્રંથને રસપ્રદ, માહિતીપૂર્ણ તથા સર્વજનભોગ્ય બનાવે છે.

જ્ઞાનાંજન : 1

સાહિત્ય અને અન્ય માનવવિદ્યાઓના વિશાળ ગગનમાં મનોરમ મેઘધનુષ દૃષ્ટિગોચર થાય અને હૃદયમાં બ્રહ્મસ્વાદસહોદર આનંદ પ્રગટ થાય તેવો અનુભવ આ ગ્રંથના સાહિત્યાકાશમાં વિહરતા વાચકને થશે. આનું કારણ એ છે કે અહીં સાહિત્યની સર્જન-પ્રક્રિયાથી માંડીને પ્રવાસ, હાસ્ય, આત્મકથા, લોકસાહિત્ય, સંગીત અને સાહિત્યમાં વિજ્ઞાન સુધીના વિષયોની ચર્ચા કરવામાં આવી છે. જેમણે સમગ્ર જીવન અમુક કલાસ્વરૂપના સ્વાધ્યાય અને સર્જનમાં વ્યતીત કર્યું છે એવી અભ્યાસી વ્યક્તિઓએ અહીં એ સ્વરૂપ અંગેના એમના બહુમુલ્ય વિચારો વ્યક્ત કર્યા છે. આ દૃષ્ટિએ આ ગ્રંથ માનવવિદ્યાના અભ્યાસીઓ અને સંસ્કારી વાચકોને સાહિત્યની પ્રક્રિયા, સાહિત્યકૃતિઓ, સાહિત્યનો આસ્વાદ, ચિત્રકલા અને સ્થાપત્યકલા જેવી કલાઓના મહિમાનો સંતર્પક ખ્યાલ આપશે.

ગુજરાતી રંગભૂમિ રિદ્ધિ અને રોનક

ગુજરાતી રંગભૂમિની સ્થાપનાને દોઢસો વર્ષ પૂરાં થાય છે તે નિમિત્તે ગુજરાતની વ્યવસાયી રંગભૂમિની પ્રવૃત્તિની અધિકૃત સંકલિત માહિતી આપતો ગ્રંથ `ગુજરાત રંગભૂમિ : રિદ્ધિ અને રોનક’ તૈયાર થયો, તેના ફળ રૂપે અહીં નાટકો, નાટ્યસંસ્થાઓ, નાટ્યકારો, દિગ્દર્શકો, નટો, નટીઓ, સંગીતકારો, સન્નિવેશકારો અને પ્રેક્ષકો અંગે રસપ્રદ માહિતી સંપાદિત કરીને મૂકેલ છે. આ ગ્રંથમાં ગુજરાતી થિયેટરના ઇતિહાસની અનેક ખૂટતી કડીઓ ઉમેરીને `ગુજરાતી રંગભૂમિની રિદ્ધિ અને રોનક’ને ઉઠાવ આપતી જૂની રંગભૂમિનો ચહેરોમહોરો ઉપસાવી આપવાનો પ્રયાસ છે. નાટ્યરસિકો અને અભ્યાસીઓને તે ગમશે તેવી આશા છે.

સત્યની મુખોમુખ

મારે એવી દુનિયામાં જીવવું છે… “મારે એવી દુનિયામાં જીવવું છે જ્યાં કોઈને નિષ્કાસિત કરેલ ન હોય. હું કોઈને નિષ્કાસિત નહિ કરું. આવતી કાલે હું પેલા પાદરીને `તમે અમુકને બાપ્તિસ્મા નહિ આપી શકો, કેમ કે તમે સામ્યવાદના વિરોધી છો’ એમ નહિ કહું. બીજા પાદરીને એમ પણ નહિ કહું કે `તમારું સર્જન, તમારું કાવ્ય હું પ્રગટ નહિ કરું, કારણ કે તમે સામ્યવાદી છો.’ મારે એવી દુનિયામાં જીવવું છે જ્યાંના લોકો માત્ર માનવ હોય એને બીજું કોઈ વિશેષણ લાગ્યું ન હોય. કોઈ પણ પ્રકારના નિયમ, શબ્દ કે લેબલની માથાકૂટ કર્યા સિવાય માત્ર માનવ હોય તેવી દુનિયામાં હું જીવવા માગું છું. બધા જ પ્રકારના ચર્ચમાં બધા માણસો જઈ શકે, બધાં જ છાપાખાનામાં બધા જઈ શકે એમ હું િચ્છું છું. કોઈ મેયરની ઑફિસના દરવાજે કોઈક બીજાને પકડવા રાહ જોતું હોય અને બીજા કોઈકને દેશવટો આપતું હોય, એવું મારે જોઈતું નથી. દરેક જણ સ્મિત વેરતાં વેરતાં નગર સભાગૃહમાં જાય અને તેમાંથી નીકળે એમ હું ઇચ્છું છું…. બધા જ લોકો મુક્તતાથી બોલી શકે, વાંચી શકે, સાંભળી શકે અને વિકાસ પામી શકે. સંઘર્ષને દૂર કરવા માટેનો સંઘર્ષ કશુંક સાધન બને એ સિવાય હું સંઘર્ષનો અર્થ સમજી શક્યો નથી. સખત પગલાંને દૂર કરવા માટેનો સંઘર્ષ કશુંક સાધન બે એ સિવાય હું સંઘર્ષનો અર્થ સમજી શક્યો નથી. સખત પગલાંને દૂર કરવા માટે સખત પગલાં લેવાય તે સિવાય સખત પગલાંનો અર્થ હું સમજી શક્યો નથી. એક રસ્તો મેં લીધો છે; કેમ કે એ રસ્તો આપણને બધાને ચિરંતન બંધુત્વ સુધી લઈ જશે એમ હું માનું છું. હું તે સર્વવ્યાપી વિશાળ અજરામર સત્તતત્ત્વ માટે લડી રહ્યો છું…. આપણે સર્વલક્ષી પ્રેમ તરફ જઈ રહ્યા છીએ. મને ખબર છે કે આપણા સૌના માથા ઉપર બૉંબનો ભય ઝળુંબી રહ્યો છે, એવી ભયંકર ન્યૂક્લિયર વિપત્તિ આવવાની છે જે કોઈને જીવતા નહિ છોડે. આ પૃથ્વી ઉપર કશુંય રહેશે નહિ. વારુ, પણ તેનાથી મારી આશા ચલિત થશે નહિ. કટોકટીની આ ક્ષણે, અજંપાના આ અનુભવની વચ્ચે, આપણે જાણીએ છીએ કે જાગૃત દૃષ્ટિમાં સાચો પ્રકાશ પ્રવેશશે. આપણે સૌ એકબીજાને સમજતા થઈશું. આપણે સાથે આગળ વધીશું. આ આશાને કોઈ કચડી શક્શે નહિ.’ (પૃ. 218-219) પાબ્લો નેરુદા

માનવસંસ્કૃતિના અન્વેષણ અને નિરૂપણમાં લેખનકલા મહત્ત્વનું અંગ ગણાય છે. માનવીએ લેખનકલાની શોધ કરી ત્યારથી એને મહત્ત્વનું વ્યવહારનું સાધન ઉપલબ્ધ થયું તે ભાષાની વર્ણમાળા. આ વર્ણમાલા લખવાની રીત તે લિપિ. વિશ્વ અને ભારતના સંદર્ભમાં લિપિના વિકાસનાં સોપાનો, લિપિઓનું વર્ગીકરણ, વિવિધ લિપિઓની વર્ણમાળાઓ વચ્ચે આંતરિક સામ્ય, વિભિન્ન સંસ્કૃતિઓ અને ભાષાઓની લિપિઓની ઉત્પત્તિ, તે તે લિપિઓના પ્રાચીન લેખો વગેરે બાબતોની વૈજ્ઞાનિક પણ રસપ્રદ સચિત્ર માહિતી આ પુસ્તિકામાં આપવામાં આવી છે.

• Next »

• Choose your language
• ગુજરાત સમાચાર
• ટેરો ભવિષ્યવાણી
• શ્રીરામ શલાકા
• ધર્મ સંગ્રહ

લાઈફ સ્ટાઈલ

• નારી સૌદર્ય
• ગુજરાતી રસોઈ
• ગુજરાતી સાહિત્ય
• ગુજરાતી નિબંધ
• 104 शेयरà¥�स

સંબંધિત સમાચાર

• મારો યાદગાર પ્રવાસ/ પ્રવાસનું મહત્વ
• Shivaji Maharaj Jayanti- નિબંધ- શૂરવીર મહાનાયક છત્રપતિ શિવાજી મહારાજની વીરગાથા
• પહેલા ગુજરાતમાં અને હવે રાષ્ટ્રીય સ્તરે, મારા 20 વર્ષના કાર્યકાળ દરમિયાન પર્યાવરણ અને ટકાઉ વિકાસ મારા માટે મુખ્ય ફોકસ ક્ષેત્રો રહ્યા છે”
• મહાશિવરાત્રી પર ગુજરાતી નિબંધ
• Gujarati Essay Holi - હોળી પર નિબંધ

Gujarati Essay-પર્યાવરણ સુરક્ષા - પ્રદૂષણ અને પર્યાવરણ

પરફેક્ટ જીવનસાથી શોધી રહ્યા છો ? ગુજરાતી મેટ્રિમોનીમાં - મફત નોંધણી કરો

• વેબદુનિયા પર વાંચો :

જ્યોતિષશાસ્ત્ર

Kargil vijay diwas -કારગિલ યુદ્ધ કેવી રીતે શરૂ થયું.

Personality Development Tips- પર્સનાલિટી ડેવલપમેન્ટ માટે આ 8 વાતોં કામ આવશે

આ વખતે ઘરે જ બનાવો દૂધપાક, મોંમાં મીઠાશ આવશે

શું તમને ગેસને કારણે પેટમાં દુ:ખાવો થાય છે ? તો તરત જ અજમાવો આ ઘરેલું ઉપાય, દુખાવામાં મળશે રાહત અને પેટ થશે ઠીક

શરીરને સ્વસ્થ રાખવા માટે રોજ કેટલી કેલોરી લેવી જોઈએ ?

બાળ ગણેશ અને ઘમંડી ચંદ્રમાની વાર્તા

Ganesh chaturthi 2024: ગણેશ ચતુર્થી ઉત્સવ ક્યારે છે જાણી લો શુભ મુહુર્ત અને નિયમ

Hartalika Teej puja Muhurat 2024 : કેવડાત્રીજ વ્રત ક્યારે છે, જાણો શુ છે પૂજાનુ શુભ મુહુર્ત અને પૂજા વિધિ

ગણેશ ચતુર્થી પછી આ રાશિનાં જાતકોનું નસીબ ચમકી જશે, કરિયરમાં મળશે સફળતા, પૈસાની તંગી થશે દૂર

Ganesh Chaturthi 2024: ગણેશ ચોથ પર બની રહ્યો છે શુભ યોગ, આ મુહુર્તમાં કરી લો બાપ્પાની સ્થાપના, ઘરમાં થશે ખુશીઓનો વરસાદ

• શ્રદ્ધા-અંધશ્રદ્ધા
• ધર્મ યાત્રા
• અનોખુ વિશ્વ
• લગ્ન વિશેષાંક
• ગુજરાતી સિનેમા
• જાહેરાત આપો
• અમારો સંપર્ક કરો
• પ્રાઈવેસી પોલીસી

Copyright 2024, Webdunia.com

Home » Ebooks

View More > >

Swasthya Sudha

Contributor: swaminarayan mandir.

Shoban Vasani

Contributor: shoban vasani.

Masala Mukhvas

Sunday emahefil.

સન્ડે ઈ મહેફીલમાં પ્રકાશીત ગુણવંતશાહના લેખોની ઈબુક

Gunvant shah, contributor: uttam gajjar.

સન્ડે ઈ મહેફીલ – ભાગ 19 (451 to 475)

Uttam gajjar.

સન્ડે ઈ મહેફીલ – ભાગ 18 (426 to 450)

Gazal - kavya.

Ek Dhabkar Tara Namno

Daksha seta kaapadiyaa, contributor: daksha seta kaapadiyaa.

Pragna Vashi

Contributor: pragna vashi, rationalism.

નિર્ભ્રાન્ત

Rashmikant desai, contributor: govind maru.

રૅશનાલઝિમના રંગ ભાગ -2

Raman pathak.

એ લોકો તમને છેતરે છે

Literary collections.

આનંંદનું આકાશ – 2

Dr. shashikant shah.

આનંદનું આકાશ ભાગ – ૧

પિંગળપ્રવેશ

Narmadashankar lalshankar, contributor: gujarat vishvakosh trust.

હરનીશ જાનીના હાસ્યલેખોની ઈબુક

Harnish jani.

હાસ્યવાર્તાઓ હળવે હૈયે

Chiman patel, contributor: chiman patel.

દીલ હૈ કી માનતા નહીં

અહિંસા મૅગેઝિન અંક 4

Contributor: institute of jainology.

અહિંસા મેગેઝિન અંક 2

Institute of jainology.

Chef at home – Diwali Special

Hina gautam, contributor: hina gautam, short stories.

Gujaratilexicon

Contributor: gujaratilexicon.

Yashwant Thakkar

Contributor: yashwant thakkar.

Jain Tirthankar Jivan Charitra

Prafullaben rasiklal vora, contributor: pinky pandya.

Jain Darshan Ane Aachar Ni Saral Samaj

Pravin k shah, contributor: pravin k shah.

મધ્યકાલીન ગુજરાતી કોશ

Jayant kothari, ઉત્તર ગુજરાતમાં બૌદ્ધધર્મ, dr. jayvardhan harsh.

પક્ષી પરિચય

Dalpat parmar, most popular.

Sarvopayogi Aushadh Petee

Sarvottam Aushadho

Interactive games.

Whats My Spell

રમત રમતાં સાચી અને ખોટી જોડણીમાંથી સાચી જોડણીવાળા શબ્દની પસંદગી કરો શબ્દની જોડણી વિશેની માહિતી મેળવો.

બાળપણમાં માણેલા અને હવે ભૂલાતં-વિસરાતાં જતાં જ્ઞાન વર્ધક કોયડાઓની રમત એટલે ઉખાણાં

Hang Monkey

9 પ્રયત્નની અંદર કયો શબ્દ આપેલ છે તે શોધી અને બંદરને ફાંસીના માંચડે ચઢાવતાં અટકાવો. આ રમત અંગ્રેજી અને ગુજરાતી એમ બન્ને ભાષા માટે રમી શકાશે.

Latest Ebook

મધ્યકાલીન ગુર્જર સાહિત્યના પ્રકાંડ અભ્યાસી વિદ્વાન પ્રો. જયંત કોઠારીની વર્ષોની સૂઝબૂઝ ભરેલી મહેનતના પરિણામે ‘મધ્યકાલીન ગુજરાતી શબ્દકોશ’ નામનો સુંદર સંદર્ભકોશ તૈયાર કરવામાં આવેલો છે. જેઓ મધ્યકાલીન સાહિત્યનો અભ્યાસ કરવા ઇચ્છુક છે તેમના માટે આ ખૂબ જ ઉપયોગી સાબિત થશે.

પ્રવૃત્તિ મહત્ત્વની કે પ્રસિદ્ધિ ? સમાજથી ડરવાનું બંધ કરીએ ? જિંદગી સામે ફરિયાદો કરવાનું માંડી વાળીએ ? આપણે ધીરજનો ગુણ ગુમાવી રહ્યા છીએ….. વગેરે જેવા અનેક રસપ્રદ વિષયો ધરાવતી ઈબુક એટલે આનંદનું આકાશ.

જિંદગી ક્યાંથી શરૂ થાય છે ? જીવનમાં આનંદ આપવાથી મળે છે કે મેળવવાથી ? સામાજિક સંબંધો કેટલા ઉપકારક છે ? અણગમો પ્રગટ કરવામાં શુંં આપ શરમ અનુભવો છો ? વગેરે જેવા વિવિધ વિષય વસ્તુઓ ઉપર આધારિત પુસ્તક એટલે આનંદનું આકાશ.

Recent Blog

માતૃભાષા અને રતિલાલ ચંદરયા

શીખવ્યા વગર જ જે આવડી જાય તે માતૃભાષા.  કોઈપણ બાળક જન્મે અને થોડું ઘણું બોલવાનું શીખે ત્યારે એના મોંમાથી પહેલો શબ્દ નીકળે એ હોય છે મા અથવા મમ એટલે કે ખાવાનું. વળી આપણે બાળકને સૂવડાવવા માટે જે ગીત કે હાલરડાં ગાઈએ છીએ તે પણ આપણે ગુજરાતીમાં જ ગાઈએ છીએ અંગ્રેજી ગીતો નથી ગાતા. આમ બાળકને […]

February 20 2024

ઓગણીસ કલ્યાણકો ધરાવતી પાંચ તીર્થંકરોની પરમ પાવન જન્મભૂમિ – અયોધ્યા (Ayodhya)

હિંદુ ધર્મ અને જૈન ધર્મનાં તાણાવાણા એકબીજા સાથે પ્રગાઢ રીતે સંકળાયેલા છે. રામજન્મભૂમિ (Ram Mandir) તરીકે અયોધ્યા (ayodhya) નગરી મહાતીર્થનું ગૌરવ પામી છે, તો એ જ રીતે જૈન ધર્મના ચોવીસ તીર્થંકરોમાંથી પાંચ-પાંચ તીર્થંકરોનો જન્મ આ અયોધ્યાની પાવન ભૂમિ પર થયો છે. જૈન ધર્મમાં ચોવીસ તીર્થંકરોમાંથી પાંચ-પાંચ તીર્થંકરોનાં કલ્યાણકો અહીં આવ્યાં છે. દરેક તીર્થંકરના જીવનની ચ્યવન(માતાના […]

January 19 2024

વહાલી આપણી માતૃભાષા : વિશ્વ માતૃભાષા દિવસ

ભાષાકીય, સાંસ્કૃતિક વૈવિધ્ય અને બહુભાષાવાદની જાગૃતતાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે 21મી ફેબ્રુઆરીનો દિવસ “આંતરરાષ્ટ્રીય માતૃભાષા દિન” તરીકે ઊજવવામાં આવે છે. સૌ પ્રથમ યુનેસ્કો દ્વારા 17 નવેમ્બર 1999માં આંતરરાષ્ટ્રીય માતૃભાષા દિનની સત્તાવાર જાહેરાત કરવામાં આવી હતી અને ત્યારથી સમગ્ર વિશ્વમાં 21 ફેબ્રુઆરીની ‘વિશ્વ માતૃભાષા દિવસ’ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે

February 20 2023

Social presence.

Latest Video

GL Projects

We’re fighting to restore access to 500,000+ books in court this week. Join us!

Internet Archive Audio

• This Just In
• Grateful Dead
• Old Time Radio
• 78 RPMs and Cylinder Recordings
• Audio Books & Poetry
• Computers, Technology and Science
• Music, Arts & Culture
• News & Public Affairs
• Spirituality & Religion
• Radio News Archive

• Flickr Commons
• Occupy Wall Street Flickr
• NASA Images
• Solar System Collection
• Ames Research Center

• All Software
• Old School Emulation
• MS-DOS Games
• Historical Software
• Classic PC Games
• Software Library
• Kodi Archive and Support File
• Vintage Software
• CD-ROM Software
• CD-ROM Software Library
• Software Sites
• Tucows Software Library
• Shareware CD-ROMs
• Software Capsules Compilation
• CD-ROM Images
• ZX Spectrum
• DOOM Level CD

• Smithsonian Libraries
• FEDLINK (US)
• Lincoln Collection
• American Libraries
• Canadian Libraries
• Universal Library
• Project Gutenberg
• Children's Library
• Biodiversity Heritage Library
• Books by Language
• Additional Collections

• Prelinger Archives
• Democracy Now!
• Occupy Wall Street
• TV NSA Clip Library
• Animation & Cartoons
• Arts & Music
• Computers & Technology
• Cultural & Academic Films
• Ephemeral Films
• Sports Videos
• Videogame Videos
• Youth Media

Search the history of over 866 billion web pages on the Internet.

Mobile Apps

• Wayback Machine (iOS)
• Wayback Machine (Android)

Browser Extensions

Archive-it subscription.

• Explore the Collections
• Build Collections

Save Page Now

Capture a web page as it appears now for use as a trusted citation in the future.

Please enter a valid web address

• Donate Donate icon An illustration of a heart shape

Gujarati Language And Literature Vol-i

Bookreader item preview, share or embed this item, flag this item for.

• Graphic Violence
• Explicit Sexual Content
• Hate Speech
• Misinformation/Disinformation
• Marketing/Phishing/Advertising
• Misleading/Inaccurate/Missing Metadata

Book Source: Digital Library of India Item 2015.127208

dc.contributor.author: Divatia,n.b. dc.date.accessioned: 2015-07-03T14:11:02Z dc.date.available: 2015-07-03T14:11:02Z dc.date.digitalpublicationdate: 2012-10-00 dc.date.citation: 1921 dc.identifier.barcode: 99999990315418 dc.identifier.origpath: /data14/upload/0006/248 dc.identifier.copyno: 1 dc.identifier.uri: http://www.new.dli.ernet.in/handle/2015/127208 dc.description.scanningcentre: Banasthali University dc.description.main: 1 dc.description.tagged: 0 dc.description.totalpages: 512 dc.format.mimetype: application/pdf dc.language.iso: English dc.publisher.digitalrepublisher: Digital Library Of India dc.publisher: Bombay.,macmillan And Company dc.rights: Out_of_copyright dc.source.library: Bharatiya Vidya Bhavan Library, Mumbai dc.subject.classification: Devotional dc.title: Gujarati Language And Literature Vol-i

plus-circle Add Review comment Reviews

1,420 Views

2 Favorites

DOWNLOAD OPTIONS

For users with print-disabilities

IN COLLECTIONS

Uploaded by Public Resource on January 17, 2017

SIMILAR ITEMS (based on metadata)

અંતરની અનુભૂતિનો અક્ષર ધ્વનિ..

• ઈ-પુસ્તક ડાઉનલોડ
• ‘સર્જન’ સામયિક
• ઑડિયો અક્ષરનાદ

અક્ષરનાદ ઈ-પુસ્તકો 1789

Download and Read Aksharnaad Gujarati e-books for free from here!

અક્ષરનાદ પરથી અને ન્યૂઝહન્ટ પરથી લાખોની સંખ્યામાં ડાઊનલોડ જેની ગણતરી પણ હવે અમે મૂકી દીધી છે, હજારો પ્રતિભાવો સાથે અક્ષરનાદનો પુસ્તક ડાઉનલોડ વિભાગ એક અનોખી ખ્યાતિ અને વાચકોનો અદ્રુત પ્રેમ મેળવી ચૂક્યો છે, સતત મેળવતો રહ્યો છે. ગુજરાતી બ્લોગ / વેબસાઈટ જગતમાં સૌથી વધુ પ્રતિભાવ, પ્રસંશા અને પ્રોત્સાહન પણ આ જ વિભાગને મળ્યાં છે અને એટલે આ પ્રવૃત્તિને આગળ ધપાવતાં સદાય ખૂબ આનંદ થાય છે. સમયાંતરે કેટલાક પુસ્તકો કોપીરાઈટની માયાજાંળની બહાર લાવી, ફક્ત લોકો સુધી સદવિચાર પહોંચાડી શકાય એ હેતુથી ટાઈપ કરી વહેંચવાની ઘણાં સમયથી અનુત્તર રહેલી ઈચ્છા આ પુસ્તકોની અહીં સાવ સરળ એક જ ક્લિકે પીડીએફ સ્વરૂપે ડાઊનલોડની સુવિધા દ્વારા થતી ઉપલબ્ધિ સાથે પૂરી થાય છે. પ્રક્રિયાની શરૂઆતમાં વાપીના શ્રી ગોપાલભાઈ પારેખનો પણ આગવો સહયોગ રહ્યો હતો. આ વિભાગની શરૂઆત લોકમિલાપ ટ્રસ્ટ દ્વારા પ્રકાશિત ખીસ્સાપોથીઓ દ્વારા કરી હતી, એ માટે શ્રી મહેન્દ્રભાઈ મેઘાણી અને લોકમિલાપ ટ્રસ્ટનો ખૂબ આભાર અને વંદના કારણકે તેમના પ્રોત્સાહને જ આ વિચારને પ્રાયોગિક સ્વરૂપ મળ્યું હતું. અહીં પ્રસ્તુત પુસ્તકો ઉપરાંત વધ આવા જ સત્વશીલ અને ઉપયોગી પુસ્તકો અહીં મૂકી શકાય એવા પ્રયત્નો સતત કરીએ જ છીએ. પુસ્તક ડાઉનલોડના આ અધધ… આંકડા સાચે જ આનંદ આપનારા છે.

નવા પુસ્તકો સાથે ડેઈલીહન્ટ એન્ડ્રોઈડ અને અન્ય મોબાઈલ સાધનો માટેની અનોખી એપ્લિકેશન પર ઉપલબ્ધ અક્ષરનાદના ઈ-પુસ્તકો પણ બે લાખથી વધુ પ્રતિ પુસ્તક ડાઊનલોડ અને મહત્તમ રેટીંગ સાથે અગ્રસ્થાને છે. આ જ પ્રક્રિયા વધુ ઉપયોગી પરીણામ આપી શકે અને અન્ય લેખકો પણ પોતાના પુસ્તકો સરળતાથી વિશાળ વાચકવર્ગ સમક્ષ અક્ષરનાદના માધ્યમે પોતાના પુસ્તકો ઉપલબ્ધ કરાવી શકે એવા પ્રયત્નો પણ થઈ રહ્યાં છે. સમયાંતરે આવા હજુ અનેક સુંદર પુસ્તકો અહીં પ્રસ્તુત કરી શકીશું એવી આશા સાથે આ આખીય મહેનતના સારરૂપ પ્રોત્સાહક અને પ્રેમાળ વાચકમિત્રોનો ધન્યવાદ, આભાર.

નવા ઉમેરાયેલ પુસ્તક

અક્ષરનાદ ઈ-પુસ્તકો

અક્ષરનાદ પર ઓનલાઈન વાંચન માટે ઉપલબ્ધ ઈ-પુસ્તકો...

અક્ષરનાદના નીચે આપેલા બધા જ ઈ-પુસ્તકો પી.ડી.એફ ફોર્મેટમાં છે, એ માટે અડૉબ રીડર આપ અહીં ક્લિક કરીને મેળવી શક્શો.

અક્ષરનાદ દ્વારા નિઃશુલ્ક એક ક્લિકે ડાઊનલોડ માટે ઉપલબ્ધ કરાવાયેલા ઈ-પુસ્તકો..

*નિશાનીવાળા પુસ્તકો શ્રી ગોવિંદ મારુના અને #નિશાનીવાળા પુસ્તકો શ્રી ઉત્તમભાઈ ગજ્જર અને ગુજરાતી લેક્સિકોનના સૌજન્યથી અહીં પ્રસ્તુત થયા છે.

છેલ્લે આ પાનું તા. ૨૨ જૂન ૨૦૨૨ ના રોજ અપડેટ કર્યું.

Share this:

આપનો પ્રતિભાવ આપો.... Cancel reply

1,789 thoughts on “ અક્ષરનાદ ઈ-પુસ્તકો ”.

Gujarati Sahitya na Ujala diviso- khub sundar collection- many congratulations to all creators

Really appreciate waorks by Aksharnad…. After a long time read some special books which kept by you. If possible keep the books of Mr.Mafat Ranelakar also..

વર્ષ ૨૦૨૨ બાદ કઈ નવા પુસ્તકો ઉપલોડ નથી થયા, તો નવા પુસ્તકો એડ કરવા વિનંતી

કર્ણધેલો નર્મદા શંકર રચિત નવલકથા અપલોડ કરવા વિનંતી છે

ઘણું જ સારું લાગ્યું મને તમારી વેબસાઇટ વિસિટ કરી ને આપ ખુબજ સરસ કામ કરો છો આપનો હદય પૂર્વક આભાર…….

સાત પગલાં આકાશ માં pdf માં હોય તો આપજો

ગેબી ગિરનાર અનંતરાય રાવલ નુ પુસ્તક મુકો

‘અઘોર નગારા વાગે’ મળી જાય તો સારૂ.

Is there saraswatichandra and manvi ni bhavai available in your website?

Bov sras kam che apni atyarni generation ne khber pade te Samy na kavio je lakhta tena vise

Aksharnaad etle Gujarati sahitya no bhandaar

ઘણું ઉત્તમ સાહિત્ય જોવા મળ્યું, હું ઐતિહાસિક નવલકથાઓનું ચાહક છુ. મળી શકે તો આપનો આભાર ..

Best and noble effort-keep it up. Pl cover books of swami anand like Dharti ni Aarti, Chunilal Madiya’s books,father wales books ,Ujla Padchhya Kali bhony by jarasangh(translated by Nagindas Parekh,Gurudev Padhrya Angne by maitreyi devi,Chauranghi by Sanker

Dr i k vijaliwala books lavo

books joine dil khus thai gayu. Ek vinanti chhe. Aiya mane gamta vishayo lakhu chhu , emathi kaik sahitya Gujarati ma male to aaj na yuvano mate saras sahitya ganashe…

–> Swami Vivekanand na pustako , –> Dharmik pustako , –> Sant purusho ni Jivan katha o, –> lok katha o , –> sanskrit bhasha shikhva mate nu sahitya gujarati bhasha ma. –> APJ Abdul kalam ni Book Agan Pankh ( Gujarati)

aamathi koik sahitya mali download thashe to aaj na youth ne eno labh malshe.

દુરના એ સુર . ધ્વનિ કાવ્ય સંગ્રહ ્. દીપનિમૉણ. સુદામા ચરિત્ર.. ટુંકમાં pdf આપોને

Sudah murrey and bhdrayu Vachharjani sir ni boom muko ne please

I want to read train to Pakistan by khushvant singh Please give suggestions for free e Book.

Radha avatar book malse

Sir,Gijubhai Badheka Books Male ?

Sir Namskar. Aakhet – ashwini Bhatt. Aa pustak e book ma mal de????

No sir, you can buy the same to read.

Nice book. ,’PURNIMA by Ramanlal Desai is available?

Can you please upload Balmukund Dave na kavy sangrah Parikrama And kuntal or kavyvishesh To read.

સાત પગલાં આકાશમાં is Available on your website

No, you can buy it online elsewhere. Regards,

Sir I want malela jeev written by pannalal patel plzzzz

ઓન લાઈન વાંચવા માટે શું કરવું?કે ફક્ત ડાઉન લોડ કરવું પડે? જવાબ આપવા મહેરબાની કરશો

ક્લિક કરી વાંચી શકો અને ડાઉનલોડ પણ કરી શકો..

આપનો ખૂબ-ખૂબ આભાર

U need to introduce a search option

ઝવેરચંદ મેઘાણીની વેવિશાળ નવલકથા અપલોડ કરો પ્લીઝ…

JSK BY Jay vasavada ni Ebook malse sir

ashtang hriday book gujarati ma hoy to mokalo

Thank you for share great books. i downloaded couple of books and I also like to read “na kehta shikho – Renu saran” please upload if you have.

આમ્રપાલી ડાઉનલોડ માં નથી કે શું?

Manvini bhavai,bhangyana bheru, ghammar valonu,vadamana, pachhala barne, sacha samana. Vagere book muko ne sir.plz

ગીજુભાઈ બધેકા ના માતૃભાષા આધારિત પુસ્તકો એમના લેખો , માતૃભાષા ઉપરના ગીજુભાઈ અને સમકાલીન ચિંતકોના વિચારકોને લગતા લેખ હોય તો મુકજો

સોક્રેટિસ મનુભાઈ પંચોળી(દર્શક) બુક મૂકોને સાહેબ

Kajal oza vaidya na pustako maun raag , ek sanjh na sarname & KRUSHNAYAN upload karsho

ગિરનારના સિદ્ધ યોગીઓ બુક મોકલો

“Madhav kyay nathi” By harindra dave… Aa pustak ni E copy mali sakse.?

I am looking for “Shresth Hasya Prasango” and poem Dikri Vidai by Mansukhlal Jhaveri. Both not found. Could someone please help.

KADAMBARINI MAA – DHIRUBEN PATEL BOOK REQUIR

શકય હોય તો અ.લ. ભાગવત ના પુસ્તકો ઈ-પુસ્તકો મુકવા વિનંતી. આભાર

shree radha avaatar book pdf require

Shri radhaavatar pdf require

“Maru jivan Vrutant” By Morarji Desai I want this Book Read

કૃૃૃૃપ કરી પન્નાલાલ પટેલ કૃત મળેલા જીવ નવલકથા E-booksમાં ઉમેરવા વિનંતી છે.

Can you add vedvyas rachit ‘Shree Harivansh Mahapuran’ in Gujarati please???

Because I can’t find it anywhere in search engines??? And I want it badly… Please… Please… Please Upload it so… Badha teno laabh lai sake…

Harkishan maheta na pustako muko please

I want to read … gujrati thriling Novel…Aakhet Part 2 by Ashwini Bhatt..

You can buy hardcopy of the same to read. Regards,

Please tell me how I get Mahamanav Sardar Patel Gujarati books by dinkar Joshi.

i will also this book

પ્રણામ, આપની પાસે ઘણું જાણવા જેવું, વાચવા જેવું છે એનો અભ્યાસ કરૂં છું, આભાર. મારે જોઈતી વસ્તુ – પુજ્ય સ્વામી શ્રી પ્રણવતીર્થજીના પુસ્તકોની યાદી. 1 – ઉત્થાન વાણી. 2 – જ્ઞાન ભગવાનનાં રહસ્યો. 3 – શંકા સમાધાન. 4 – શ્વેતા શ્વેતર સ્વાધ્યાય 5 – સાધન દશી. 6 – સાંભળ. 7 – યોગ વાસિષ્ટનો રસકસ. 8 – માણ્ડુક્ય ઉપનિષદ. 9 – ઉત્થાન વાણી. 10 – ઉત્તરા પથ. 11 – બ્રહ્મસુત્ર. Please – Help – Any one can provide place where I can buy all above books.

it is all good, collection based on availability of books, which is not available in stores.

Please add shree Bhimrao Ambedkar ( baba saheb Ambedkar) jivan charitra.

Khub saras kam gujarati vachako ni uttam seva ne vidhyarthi ne ati labh

Plz add manvi ni bhavai by panna lal patel…

બંને પુસ્તકો : ભવની ભવાઇ અને મળેલા જીવ, કોલેજ કાળ માં પાઠ્યક્રમ માં હતા. આજે વચવાનુ માં થાય છે.

Sir please iwant manvi ni bhavai book by Pannalal patel sir please give me

Me also want this book

i want Book name “Gebi Girnar”

Me too… Did u find?

Khub khub dhanyavad

ખૂબ ખૂબ આભાર

‘અક્ષરનાદ’ વેબસાઈટના ‘ઈ.પુસ્તકો’ વીભાગમાં વધુ ‘ઈ.પુસ્તકો’ મુકવા માટે શ્રી. જીજ્ઞેશભાઈને વીનન્તી સહ ‘અક્ષરનાદ’ વીચારયાત્રાના ચૌદમાં જન્મદીવસે અઢળક અભીનન્દન સહ દીલી શુભકામનાઓ…

Awesome Book Collection. Thank you “Aksharnaad”…..

Sir can you give pdf of silence please

મારી જન્મટીપ – વીર સાવરકર aa book pdf ma upload thay shake aem hoy to karo !

SACHHI VAT 6 AA BOOK BHU SRS 6 REALLY. APNA KRANTIKARO SUBHASCHANDRA BOSE VEERSAVARKAR ANE SHAHID BHAGATSINGH NU YOGDAN BHULI GANDHI NUJ BATAYU6.

વીર સાવરકારના ચરિત્રને સાચા અર્થમાં ચરિતાર્થ કરતું જો કોઈ પુસ્તક હોય તો તે ડૉ. શરદ ઠાકર લિખિત ‘સિંહ પુરુષ’ છે, આ પુસ્તક સમયના પટ પર ઘેટાં બકરાં ના ટોળામાં શેરપગલાં પાડનાર સિંહ પુરુષ ની ફૂટપ્રિન્ટ છે

malii aa book koi ne ke aapne mali hy toh javana vinanti

વાહ…. ખરેખર ખૂબ ખૂબ સુંદર અને ખૂબ ખૂબ આભાર

સાહિત્ય ને જીવંત રાખવા માટે આપ ખુબ સરસ કાર્ય કરી રહ્યા છો

Mahamanav sardar Patel Gujarati books by dinkar Joshi please add my mail

ખૂબ સરસ કામ કરો છો

Please add manvi ni bhavai by panna Lal Patel …

Power of aubcocious mind nu gujrati addition kyare mukso?

SPower of subconcious mind

Rich dad poor dad in Gujarati uploade karjo be plzzzz

મળેલા જીવ અને માનવીની ભવાઈ પુસ્તક મૂકવા વિનંતી

Most of people in gujarat prefer gujarati e books for reading. Also comments for “gujarati books” not english so this website is important for large gujarati litrature reader lobby

Gujarati ao ni vanchan ni bhukh kharekhar ughde Che. Apnu page uttam kam kari rahyu Che. Haju pan bija pustako ni apeksha Che.

Sir Saurashtra ni rasdhar part 3-5 add karo sir

Samrangana by zaverchand meghani available hoi to pls upload

Hello, I am not able to find books of Tarabai Modak a Marathi author of repute, please help me if you have their books in Gujarati

Sir pls upload or mail me this book Mahamanav sardar by dinkar joshi Thank u

Pingback: 100 site of free Hindi, Gujarati PDF books – Free Hindi ebooks

Please send me or upload Antar no ujas Books And send all the books of Dr. I k vijdivala

Sir please send tha all books of Dr. I K Vijdival

• Search See all results

Inspecting industrial safety – A case for enhanced state oversight in Gujarat

Amidst an ever-increasing tally of industrial accidents in Gujarat,  SHUBHAM KAUSHAL  examines the flexibiIity with which conditions on workplace safety and occupational health are implemented in the state.

 ————

On  March 16, 2021 , the Labour and Employment Minister of Gujarat  informed  the State Assembly that within the last two years, 421 workers had lost their lives in 322 industrial accidents across the State. Out of this, 26 were reported from Ahmedabad.  

This figure may easily be a gross underestimation since many minor accidents and injuries go unreported and are unrecorded. Nonetheless, the state has been incessantly witnessing gruesome industrial accidents and fires.  

Recounting a recent few such incidents

On  June 12, 2021 , a massive fire broke out at an ink factory in Naroda, Ahmedabad, injuring three firemen as the fire spread to drums containing inflammable chemicals, causing a series of blasts.

On  March 18, 2021 , a boiler exploded in a plastic factory in the Vatva  Gujarat Industrial Development Corporation (GIDC) area of Ahmedabad, for which 36 fire tenders had to be deployed.

On  December 8, 2020  – another incident in Vatva GIDC – a fire outbreak in a dye manufacturing factory engulfed two adjacent chemical factories. The blaze raised panic in even far-off residential areas.  

On  November 4, 2020 , a powerful explosion in a small chemical manufacturing unit in Narol, Ahmedabad, blew up the entire premises, collapsing the roof of its neighbouring units. 13 workers were buried alive.

On  February 8, 2020 , a fire broke out in Nandan Denim Limited’s factory in Narol, Ahmedabad. With only one exit serving the entire building, over 250 workers present at the time quickly found themselves trapped inside as flames engulfed the floor. At least seven deaths were reported, but locals claim the true fatalities to be far higher.  

Also Read:  Legal consequences of a disaster during a pandemic

Unsafe working conditions abound

These factory fires opened in the public imagination, a short window into the unsafe working conditions confronted by workers which are otherwise invisible. However, these hyper visible events only fleetingly expose the world within factories to public scrutiny. Purported actions of authorities address the visual and building aspects of compliance by bringing in, say, more fire exits and extinguishers, rarely focusing on the persistent lack of safe working conditions.

A study by the NGO Aajeevika Bureau  titled  “ Looking Beyond Fire Extinguishers ”  from June 2021 shows how factory floor realities and unfair labour practices enable fire hazards and turn workplaces into sites for calamities. It was undertaken with the participation of a factory workers’ trade union,  Karkhana Shramik Suraksha Sangh , and with workers employed in the large-sized textile factories of Narol, Ahmedabad.

It suggests shifting our gaze from exceptional circumstances to the daily unexceptional risks of labouring on the factory floor. Until this negligence is recognised and punished, such grisly incidents would continue unabated, it argues.

The textile industry in Narol relies on the cheap labour provided by migrant workers. Their socio-economic position makes them a malleable workforce and hence, desirable. The above-mentioned study finds that they are subjected to “flexibility” in employment (96% on casual or contractual, verbal terms), timings (reported erratic by 98%), social security enrolments (only 17% covered), payment of wages, working and living conditions.  

The same flexibility, and even laxity, is also extended to occupational safety and health stipulations, which often result in enumerable injuries and fatalities. Workers are expected to acrobat on dangerous factory floors, the study found. 99% of them reported routine exposure to hazardous chemicals from spills found on the floor.  

Irritation to the eyes and nose, burns on their hands and feet, and dyes buried deep into their finger and toe nails are common, where use of chemicals is involved. Workers also cited the unchecked generation of fabric dust in denim finishing work to be a major health concern. They cope by drinking  chai  to wash down these pollutants they regularly inhale.

Meeting unpredictable daily work targets set by their superiors demand that the workers have urgent access to inputs and materials. As a result, chemical drums, lorries loaded with  thaans , tall stacks of packed ready garments are strewn across the floor, the corridors between machines and the doorways.

The insistence on finishing work orders and feeding machines 24×7 trumps the need for obstruction-free passages and emergency exits, the study found. 82% of the workers felt that due to these practices, escaping their workroom to the outside of the factory, in case of an exigency would take them anywhere between 30-60 minutes.

The study exemplifies how high prevalence of informal employment subjugates workers to the rigid demands of their factory owners. 64% of the workers stated that they were unwilling to voice safety concerns for fear of arbitrary termination and retaliation.

Moreover, casual, contractual and unwritten employment relationships interrupt accountability for workplace injuries and accidents from reaching factory owners and principal employers. Consequently, this enables the factory owner’s negligence towards workplace safety.  

Dismantling inspection-based enforcement

This study also raises a pertinent question about the lax enforcement of  the Factories Act, 1948  (the Factories Act), the current primary law on the subject of occupational safety and health.

It has been observed that the authorities are on the back foot, almost always responding to accidents in the aftermath rather than deterring them. The reactive mode of state authorities is particularly surprising given that a perusal of the provisions of the Factories Act bears out that it is designed to be a preventive mechanism rather than a reactive one, thereby ensuring safe working conditions. Prevention is sought to be ensured through mandatory, periodic and detailed checks by factories inspectors.

However, the factories inspection mechanism has undergone an intrinsic change in Gujarat since the enactment of the   Labour Laws (Gujarat Amendment) Act, 2015 . Self-certification and an online inspection portal were introduced in the state for facilitating the elusive ease-of-doing-business. Compliance under the Factories Act,  the Contract Labour (Regulation and Abolition) Act, 1970 and the Inter-State Migrant Workmen Act, 1979, among other legislation, was moved under this policy.

However, self-certification assumes accuracy of data, compliance, and effectively transfers enforcement of laws onto the factory owners. Further, inspections are dictated by computer-generated random allotments that are based on a risk-assessment criterion alien to the Factories Act, or triggered with the prior-approval of higher authorities in case of complaints about the factories. These reforms have translated into fewer and superficial or no inspections, altogether, rendering the preventive mechanism of the Factories Act illusory.

This web-based self-certification inspection system has also been replicated in  the Occupational Safety, Health and Working Conditions Code, 2020  (OSHWC Code), and will be sanctioned once the Rules thereunder are notified.

Also Read:  New Code on Work Conditions: Should a Workweek have Four Days or Six?  

Enforcement mechanisms need sharpening

The frequency of accidents in Gujarat –  989 between October 1, 2013 and September 30, 2018  – bears testimony to the effects of approaching occupational safety and health with “flexibility”, even in state supervision. It is reasonable to draw a causal link between these factors.

“Looking Beyond Fire Extinguishers” provides evidence for connecting normalised minor accidents and exploitative rhythms in factories with the dismantling of the peremptory oversight system in the name of labour law reforms.

The objective of the Factories Act is to ensure and uphold the right to safe working conditions for workers. The sustained infringement of this right by the industry can only be arrested if the enforcement mechanisms under the Factories Act are sharpened rather than blunted.

The wide powers and functions of the factories inspectors must not be interpreted as discretionary in nature, but as the State’s  obligation  to guarantee provision of decent working conditions. The ongoing rules formulation exercise under the OSHWC Code still offers this chance.

( Shubham Kaushal is a lawyer and researcher, who engages with urban issues and currently works with Aajeevika Bureau. The views expressed are personal.)

• Advisory Board
• Editorial Board
• The Leaflet Team
• Privacy Policy
• Terms and Conditions
• Membership Policy
• About The Leaflet
• Grievance Redressal Mechanism
• Write For Us

Gujarati essays

Publishing History

Related... search within gujarati essays -->, prolific authors.

બાળકોમાં વધુ સારી લેખનકળા વિકસાવવા માટે એક પ્રયાસ 

Gujarati Nibandhmala is designed to help students in Gujarati medium write better and more language-rich essays in an effective way.

Over 100 Essays

An ever growing library of essays so you can get ideas

10+ Categories

All essays are categorised in various categories to help you browse easily

Free Forever

Gujju Nibandh App is available for everyone for free

નિબંધો ઉપરાંત... ગદ્યાર્થગ્રહણ, પદ્યાર્થગ્રહણ જેવા મુદ્દાઓનો પણ સમાવેશ 

IMPROVE GUJARATI WRITING SKILLS

A PRODUCT BY

GUJJU NIBANDH

MORE ABOUT THE APP: Gujarati Nibandhmala is designed to help students in Gujarati medium write better and more language-rich essays in an effective way. The app has over 10 categories for different essay topics, such as: i) rutu (season) nibandh (essay) ii) tahevaro / tehvaro (festivals) nibandh (essay) iii) jivan charitra nibandh as well as ઋતુ સંબંધિત, તહેવારો, જીવનચરિત્ર, વિચારાત્મક, પ્રવાસ, આત્મકથા, પોતાના વિશે, પર્યાવરણ અને પ્રકૃતિ, કહેવતો આધારિત, પ્રકીર્ણ. The app provides more helpful sections like Gadhyarth-grahan, Padyarth-grahan and more. We also give word count for each essay so you can write accordingly. This app is perfect for all age groups and standards (classes) including Dhoran 5, 6, 7, 8 ane Dhoran 9 temaj Dhoran 10 Gujarat Board SSC Exam, as well as Dhoran 11, Dhoran 12 Gujarati Medium HSC Board Exam. Each essay includes basic key points you should be covering in your essay. This is a sincere attempt to help students write better in Gujarati. We strongly discourage copy-pasting of essays as that is not beneficial in any way. To view the essays, you will need to sign in or sign up for our primary product Gujju Student, which is free. If you have any questions, or have any content claims, abuse issues; email us to [email protected].

Essay on Industrial Safety

After reading this essay you will learn about:- 1. Introduction to Industrial Safety 2. Losses Due to Accidents in Industries 3. Causes of Accidents in Industries 4. Factors Responsible for Accidents in Industries 5. Measures for Preventing Accidents in Industries

Essay # 1. Introduction to Industrial Safety :

Safety is very important aspect for any industry as an accident free work environment boosts the morale of the team members working in any hazardous situations. Recognising these facts industries involving various hazards and risks industries prepare their own safety policy, safety manual and have a separate department/section for safety so as to create proper aware­ness and provide the know-how-about the safety.

Adherence to the useful information, rules, and mandatory requirements governing the safety and guidelines will help prevent occupa­tional injuries and accidents which constitute an unavoidable and needless waste of human and material resources.

Safety means continuing and healthful living without injury. Safety is freedom from harm or the danger of harm. The word safety also refers to the precautions people take to prevent accidents, harm, danger, damage, loss and pollution. Safety also deals with improvement in working conditions for better health. Management is responsible to provide safe working condi­tion and individual’s safety.

All undesired events in a workplace which can give rise to death, ill health, injury, damage or other loss need to be thoroughly investigated, people are trained to safeguard against them, and need to be eliminated. Similarly, all hazards, i.e., source/situation capable of injury or ill health, damage too properly or workplace environment etc., should be identified and action plan drawn for safeguard against them.

It is not only sufficient to care of safety but other two inter-related aspects, viz., health (well-being of employees) and environment are also given equal importance and considerations. All these three elements i.e., safety, health and environment (also known as SHE) are inter-related and affect each other. For instance, if health of employee is not given due regards, it may lead to accidents.

If industry pollutes the environment around work place, it will affect health of employees which may ultimately affect production. It is only if health and environment are in control than safety can be ensured. Each industry, therefore, has certain obligations towards keeping good environment and also towards health of people.

Occupational health hazards means:

1. Conditions that cause legally compensable illness,

2. Any conditions in the workplace that impair the health of employees enough to make them lose time from work or to work at less than full efficiency.

Various health hazards that may cause sickness, impaired health or significant discomfort or inefficient in workplace are:

(a) Physical hazards like noise, vibration, thermal stress; radiations, ill lighting.

(b) Chemical hazards like dust, fumes, fibres, gases,

(c) Biological hazards,

(d) Ergonomics hazards,

(e) Mechanical hazards, and

(f) Psychological hazards.

For works which by their very nature expose workers to hazards, appropriate preventing measures should be taken to avoid any danger to the safety and health of workers, the preven­tive measures should place emphasis on the need to eliminate or reduce the hazard at the source.

Essay # 2. Losses Due to Accidents in Industries :

Now-a-days, serious attention is being paid in this matter, because now it has been clearly understood that these accidents cause heavy losses. In these losses, some are direct losses and are some indirect losses.

Direct Losses:

These are the losses to the employer, which he pays to the worker for compensation. Employer also pays for medical expenses incurred on the worker. This type of losses can be measured in terms of money.

Indirect Losses:

These indirect losses arise from the following sources:

1. Loss of time of the injured person.

2. Loss of time of his fellow workers, who stop work at the time of accident to help him or to show sympathy or for curiosity.

3. Loss of time of supervisors;

(a) In assisting injured worker;

(b) In investigation and preparing a report of accident;

(c) In making alternative arrangement;

(d) In selecting and training the new worker to fill the vacancy if accident causes death of the worker.

4. Loss due to damage caused to machines.

5. Loss due to reduction in the efficiency of the worker when he returns after recovery.

6. Loss due to the reduction in the efficiency of other workers due to fall in their morale.

7. Losses to the injured worker.

Injured worker suffers the following losses:

(a) Loss to his income.

(b) Loss due to medical expenditure,

(c) Pain felt by worker, which cannot be compensated.

Essay # 3. Causes of Accidents in Industries :

Majority of industrial accidents are due to transmission machinery (gears, belts, pulleys, couplings, shafting etc.); cutters, tools and clutch of cutting machines etc.

To minimise the accidents, it is necessary to know about the cause of accidents.

General causes for accidents are given below:

1. Accidents due to dangerous machines:

These accidents occur from boilers, pressure vessels, prime movers, transmission system etc.

2. Unsafe physical condition:

It includes improper guards, improper illumination, im­proper ventilation, unsafe clothing’s.

3. Moving objects:

Sometimes moving object or falling object causes accidents.

4. Personal factors:

Sometimes accidents occur due to some personal factors like lack of knowledge, physical weakness.

5. Unsafe acts:

It is violence of commonly accepted safe procedure.

These include:

(i) working at unsafe speed,

(ii) loading machines beyond capacity

(iii) not using safety devices, and

(iv) adopting unsafe procedure.

6. Electrical causes:

Some of the important causes are:

(a) Do not providing proper protecting devices.

(b) Not obeying proper instructions and not following safety precautions.

(c) Failure to use insulated pliers, screw-drivers and rubber gloves etc.

7. Exposure to harmful substances:

Injuries due to accidents are also caused due to expo­sure to harmful substances, like toxic gases, fumes, dust, vapour mist and aerosols.

Types of Industrial Accidents :

Industrial accidents may be divided in two general classes:

(a) Machinery Accidents:

These accidents are caused by inadequate safeguards of ma­chines.

(b) Non-Machinery Accidents:

These accidents are caused due to personal reasons such as age, physical weakness, inexperience and carelessness or from the plant conditions such as poor ventilation and illumination etc.

Machinery accidents can be reduced by providing safety guards on belts, gears etc.

Essay # 4. Factors Responsible for Accidents in Industries :

It has been seen that accidents are more frequent with younger persons.

(ii) Experience:

Rate of accidents for more experienced workers is less than those of less experienced workers.

(iii) Physical Condition:

Experiments have shown that minor illness like sore throat, headache etc. is responsible for accidents to a large extent. These small frequent illnesses are responsible for lowering general health.

(iv) Fatigue:

It has been seen that suitably arranged rest pauses reduce the number of accidents to a large extent. As these reduce the fatigue, therefore accidents which occur due to excess fatigue are reduced to a large extent.

Experiments have shown that when only one lunch-break is provided then accidents tend to increase with each successive hour of work in the morning and reaching a maximum approxi­mately at 11 A.M., then reduces in the noon.

Number of accidents again starts rising, reaching maximum value towards the later part of the afternoon but a slight drop in the last hour (prob­ably it occurs due to the fact that in this hour speed of work decreases and worker feels relaxed mentally that shortly after he will be free).

(v) Rate of Production:

This factor should also be considered while considering the cause of accidents. The study in this aspect shows that number of accidents increases with the in­crease in production but the proportion of accidents tends to decrease with the increasing pro­duction. That the rate of change in accidents per man-hour is less than the rate of change in production per man-hour.

(vi) Atmospheric Conditions:

Study has shown that accidents are found to be minimum at a temperature of 67.5°F (nearly 20°C). At higher temperatures, rate of accidents increases and after 24°C rate of accidents increases considerably.

(vii) Illumination:

Illumination also affects the accident liability. Dim illumination raises accident frequency. In day light, accidents frequency is less as compared to artificial illumina­tion.

Working Conditions affecting Health :

Working conditions also affect the work. When a worker is allowed to work in good working conditions then his efficiency increases a lot.

Bad environment or working condition may ulti­mately leads to:

(i) Physiological Fatigue;

(ii) Mental Fatigue i.e., feeling of boredom; and

(iii) Decreased efficiency resulting in reduced output. In earlier days, no attention was paid on the working conditions like illumination, humidity, air ventilation, tempera­ture etc. But its importance is now being realised.

(i) Mental Environment:

Good working conditions produce a good effect on the workers’ psychology in addition to greater efficiency. In such conditions, worker will always be ready to offer his services and co-operation. It is necessary for the success of an industry that workers should have good co-ordination.

A worker working in an atmosphere of badly ventilated and hot conditions will feel discom­fort and fatigue. His efficiency will decrease and he will not be able to take interest in the work.

Proper ventilation takes away the heat of human body, furnaces, boiler and other equip­ment thus reducing the effect of heat to some extent. Proper ventilation also removes damp­ness.

Arrangement of air fans in a systematic way also helps to achieve this object. Sometimes, air fans placed in wrong direction send air through furnace, hot parts of machines, etc. Thus transmitting the heat to the workers which they would have not received otherwise.

(ii) Illumination:

Poor illumination reduces the speed of work and results in strain on eyes and causes more accidents. Light should come from the right direction and of desired illumination.

In artificial light, glare is most common defect; it is harmful to the eyes. It also produces strain and headache. Spoilage of work also increases due to glare.

(iii) Hours of Work:

Working hours should be distributed uniformly over the week. A worker should get atleast one weekly holiday so that he can enjoy on that day, and feelings of fatigue and boredom from his mind are removed, and thus he may return on duty as fresh in next week.

Rest pauses also reduce mental fatigue of the worker and hence they should be properly distributed, i.e., at least 5 minutes break in one working hour and one lunch break should be allowed. Duration of rest may vary slightly depending upon the nature of work and working conditions.

(iv) Noise and Vibrations:

Too much noise and vibrations produce mental fatigue and reduce the efficiency of the worker. Although noise cannot be stopped totally for a running machinery but can be reduced by enclosing the source of noise, use of baffles and sound proof materials etc.

Its reduction is very necessary because it is very difficult to concentrate on the work in too much noise. Sometimes too much noise also adversely affects the hearing capacity of the workers. Noise and vibrations can also be controlled to some extent by proper maintenance, checking, lubrication, proper functions etc.

(v) Plant and Shop Layout:

Systematic layout is very helpful for reducing accidents, movement of the products etc. If the shop layout is such that it looks pleasant then worker will take more interest in his work. The layout should be such that material handling becomes economical and safe, and overcrowding is reduced.

Pas­sage for movement should be quite safe and space should be sufficient enough. It should be planned in such a way that every worker gets sufficient natural light in proper direction.

A well designed factory looks pleasing where worker feels proud in working and take more interest in his work. Therefore, factory should be kept clean, doors and windows should be properly coloured and walls should be white-washed so that atmosphere in the factory looks cheerful.

Essay # 5. Measures for Preventing Accidents in Industries:

To prevent the accidents, there is a need for consistent implementation of safety measures.

Some of the important safety measures helpful for preventing accidents are:

2. Safe Material Handling:

(a) Hoists, Cranes, Lifts etc. must be of sound construction. They must be tested periodi­cally and well maintained.

(b) Avoid fatigue of workers, use handling devices where possible.

(c) Ensure safety during handling.

4. Safe Activities in the Organisation:

Each organisation has some peculiarities. On the basis of working methods, its process, and other conditions accident prone activities, and places etc. identified: Past records also help in identification of such activities or areas. All out efforts must be made to reduce chances of accidents in these accident prone areas or activities.

6. General Measures:

i. Safety. By providing proper safeguards to the machines, accidents can be prevented. Some guards are built into a permanent casing, while some are attached afterwards.

ii. Fencing. Machines or their parts should be fenced, if it is not possible to provide safeguards.

iii. All boilers and other pressure vessels must be kept in proper condition. Safety valves, pressure gauges and water gauges etc. must be examined thoroughly at regular inter­vals.

iv. Hoists, cranes and lifts etc. must be of sound construction. They must be tested peri­odically.

v. Physical conditions. Sufficient illumination and ventilation should be provided. Floor should be free from oiliness and should be kept clean.

vi. Safety measures include special clothing for the protection of body, such as gloves, apron, goggles, etc. Loose clothing may be a source of danger.

vii. Repair work on marines should not be done when it is running.

viii. All the tools should be kept at their proper places.

ix. Chips should not be removed by hand.

x. Workers should be trained about correct procedures and they should be educated about safety precautions. Constant warning, publicity and play cards carrying slo­gans (as ‘safety-first’, Danger ‘440 volts’ etc.) are also helpful to reduce accidents.

xi. Fire hazard. To avoid the danger, inflammable materials should be kept away from general storage at a safe distance (minimum 50 ft. or 15.25 m). Fire extinguishers should be kept at suitable places.

xii. Prevention of electric accidents.

To prevent electric accidents following measures should be taken:

a. Electrical insulation should be periodically tested.

b. Use proper tools for testing and repairing.

c. Work should be done after switching the power off.

d. Use such safety equipment as insulated tools and rubber gloves etc. whenever necessary.

Essay # 6. General Precautions to Prevent Accidents in Industries :

Following are some of the common precautions which should be observed from industrial safety point of view, so as to prevent accidents:

1. Always remain alert, and in proper physical and mental condition.

2. Always wear right clothing for the jobs, wear safety glasses, gloves, footwear, hard hat etc. as per the job requirement. Do not wear ties, rings or watches etc. which can be caught by moving parts of the equipment.

3. Keep hands away from moving parts such as fan, V-belt, gears, drive shafts etc.

4. Before operation, make sure you are well conversant with the equipment and its operation.

5. Follow maintenance schedule.

6. Follow precautions suggested by the manufacturer.

7. Keep the machine and area clean.

8. Always keep a safe speed as per the working conditions and the job requirement.

9. Always use proper tools, and they should be free from grease and oil, and properly maintained.

10. Never check for leaks in a pressurised system with hand, as this may drive oil through pores under the skin.

11. Always keep guards and covers in position while operating a machine.

12. Do not perform maintenance work when machine is in operation.

13. Never put the machine on loads exceeding their capacities.

14. Machines should be carefully inspected at regular intervals.

15. Follow all the provisions laid down in various Acts.

16. Follow all the instructions as mentioned under heading ‘Preventive Measures’.

Hazard is a source or a situation with potential to cause harm in terms of human injury or ill-health, damage to property or environment or both. Hazards are identified in the performance of various activities, storage and handling of materials, and operation and maintenance of plants and equipment’s.

Hazard control is that function which is oriented towards recognizing, evaluating and working towards eliminating hazards and destructive effects found at the work-place.

Hazards may be classified as under:

1. Mechanical Hazards.

2. Electrical Hazards.

3. Chemical Hazards.

1. Mechanical Hazards:

These are responsible for the majority of the accidents in work situations, therefore every workplace and equipment should be properly examined for identify­ing mechanical hazards and for taking mitigating measures.

Common sources of mechanical hazards are:

(a) Unguarded or inadequately guarded moving parts or pits etc.

(b) Machine tools, hand tools, handling materials, lifting and other appliances.

(c) Improper ventilation, unsafe dress or apparel etc.

(d) Improper use of tools.

2. Electrical Hazards:

These may be due to contact of body with wire, cable or rail or from stroke of lightening. The immediate effect of this is shock which may be relatively mild or severe so as to cause death (electrocution) depending upon the strength of the current and/or the path it takes passing the earth through the body. Another result is burning and the burns may be severe and deep, especially with higher voltage.

Causes of the electric hazards may be of the following types:

(a) Electric shocks may be caused by an exposed live conductor or a faulty piece of equip­ment.

(b) A mobile crane boom, a man carrying or climbing an aluminium ladder, or vertical metal bars etc. can come in contact with overhead power lines, electric crane rails, open-faced substation switchboards etc.

(c) Other causes may be unskilled electricians, improper, instructions, defective wiring which may cause short circuit, poor installations, misuse or overloading.

(d) Ageing and attack by foreign materials causes insulation failures which causes elec­trical fires or cases of electrocution.

In such cases:

(a) Switch off the current.

(b) And/or remove casualty from the contact with current using insulated material and avoid receiving shock by the person rescuing the victim.

(c) Artificial respiration is given, if breathing has stopped.

3. Chemical Hazards:

The usage of chemicals with the resultant hazardous gases, vapours and fumes is one of the most dangerous industries.

The effects of noxious gases are:

(a) Simple asphyxiants, e.g., nitrogen gas, methane gas, carbon dioxide.

(b) Chemical osphysciants, e.g., carbon monoxide, hydrogen-sulphide, hydro-cyanic acid.

(c) Irritant gases, e.g., nitrogen dioxide or peroxide, flourine, hydrogen flouride, sulphur dioxide, ammonia.

(d) Organic metallic gases, e.g., assenic hydride.

(e) Inorganic metallic gases.

Several toxic chemicals and fluids are found in industries using sulphuric acid, nitric acid, soda, chloride of lime, chloride of phosphrous, sulphur chloride, phosphene chloride of zinc, nitrous chloride, iodine, artificial fertilizers, rubber, petroleum, tar etc.

Essay # 7. Safety Education and Training :

There should be proper facilities to impart training in safety measures to the worker. This can be accomplished by safety posters, safety films, safety contests and suggestions. These are useful to increase the interest of employees in accident prevention. The purpose of this training is to induce care in the use of dangerous tools or in carrying out risky operations.

Training manager identifies the training need of every person in the organisation with long range and short range planning. Training record is maintained for every employee and training requirements are reviewed regularly.

Safety training is an important factor in managing safety in any industry. Industrial con­cerns should provide as a minimum the following types of training:

2. Refresher Training:

Refresher Training should be conducted at regular intervals to ensure that all work­ers are kept up-to-date with safety requirements.

3. Specific Training:

Specific Training should be provided to the persons with safety related tasks such as crane operators, slingers, plant operators etc.

Essay # 8. Safety Efforts by Government :

In order to ensure industrial safety, government has made number of legislations like, the Factories Act 1948, Indian Electricity Act 1884, Mines Act 1952, Indian Boilers Act 1923; Workmen’s Compensation Act; Indian Electricity Act 1910; Petroleum Act 1934 which governs the safety of personnel and equipment in industrial units in the country.

But we know that legislation alone cannot ensure safety in industrial operations, unless effective approach to prevention of accidents and promotion of safety consciousness in industry is achieved.

This is possible by adopting proper control measures including safe designs of machines and processes, use of protection devices and personal protective equipment’s, effective safety procedures and practices as well as creation of self-regulating system on the shop-floor.

To assure safety to workers and eliminating chances of damage to machinery and equipment, Indian Standards Institute has done commendable job.

It lays down:

(i) Safety precautions to be taken during manufacturing operations.

(ii) Requirements for effective maintenance of tools and equipment’s.

(iii) Standards for proper layout, proper lighting and ventilation of factory building.

(iv) Guidance on safe welding and cutting, use of powered industrial trucks, belt convey­ors fire-fighting equipment’s.

(v) Standards and specifications of safe industrial operations and practices.

(vi) Classification of hazardous chemicals and use of accident prevention tags and picto­rial markings for handling and labeling of dangerous goods.

(vii) Safety codes for handling acids and other chemicals.

(viii) Safety requirements for personal protective equipment’s.

(ix) Standards for fire safety in industrial buildings and safety procedures to be followed in electrical work and use of electrical appliances in hazardous area and explosive atmosphere.

(x) Specifications for protective clothing, safety helmets, face shields and safety equipment are for eyes, ears, lungs, hands, feet and legs. These include eye and ear protec­tors, gas mask, gloves, safety boots and shoes for mines and heavy metal industries etc.

Essay # 9. Safety Programme :

Certain persons are made responsible for safety aspect in the organisation. Now-a-days, safety committee concept is becoming popular. A safety committee consists of executives, super­visors and shop floor workers. This also helps in creating safety consciousness. This is a body which deals all matters related to safety.

Safety programmes analyses causes of accidents, and takes remedial measures which aim at r educing accidents and losses which might occur due to them. Safety programme is a continu­ous process and minimises the factors related to personal and environmental which may cause accidents Safety equipment’s are provided to save employees from accidents. Special trainings are imparted to employees on safety aspects.

In order to create awareness, safety weeks are organised, safety instructions are displayed. It is also necessary to make necessary safety rules and enforce them.

For effectiveness of the safety programmes in an industry, it is necessary to identify the causes of accidents, study them, and take effective steps for their prevention.

For effectiveness of the plant safety programme, following areas should be covered:

i. Plant layout.

ii. House keeping.

iii. Maintenance of the equipment.

iv. Training programme for the employees.

v. Protective equipment requirement.

vi. Separate safety department, with proper communication system.

vii. Fire-fighting facilities.

Lack of training has been identified as one of the major causes of accidents. Safety aware­ness is the basic requirement for reducing accidents. Most of the accidents take place due to adoption of short cuts and/or ignoring the safety guidelines.

There is a need to prepare a safety manual which should include the mandatory use of personal protection equipment, safety aware­ness training programme, fire protection, first-aid, safety signages, accidenting reporting pro­cedure etc., each operation has its own hazards and a safety programme should be developed to mitigate the particular hazards.

Safety programme in an industry must receive the full support of an entire organisation beginning with top management and continuing down through the ranks to include the manag­ers, supervisors and workers.

In any safety programme, following are essential:

1. Secure full support of top management

2. Direct one executive of appropriate level to direct safety programmes.

3. Give publicity to safety programmes.

4. Develop a safety programme for each job.

5. Install safety programme, creating the competition with appropriate rewards for out­standing performance.

6. Train new employees.

7. Safety practice be made effective.

8. Promote good house-keeping.

9. Maintain adequate first-aid facilities.

10. Seek assistance from insurance companies.

Safety programme is carried out in following three phases:

1. Safety Awareness:

This includes educational, on-the-job instruction training, ergonom­ics, and job safety analysis techniques.

2. Safety Implementation:

Implementation of safety programme should be the responsi­bility of all concerned.

3. Safety Programme Maintenance:

This phase is necessary to maintain enthusiasm and energy levels which do not deteriorate with time.

Essay # 10. Factors Affecting Industrial Safety :

There are large numbers of factors affecting the safety, but they can be divided into following categories:

i. Equipment related factors.

ii. Work area related factors.

iii. Environmental factors.

Now-a-days equipment are manufactured keeping all safety aspects in mind, therefore, not much concentration is required for safety aspects related to equipment, except maintenance.

Factors related to other two categories are discussed here under:

1. Working Environment:

Working environment is the single biggest factor affecting safety aspects. It varies from concern to concern, and on the type of industry, and not always possible to establish ideal conditions. However serious efforts should be made to arrive at them.

Following are the range of ideal conditions for different environmental factors that are condu­cive to ideal working conditions:

i. Temperature:

(a) 20-22°C in winter

(b) 21-24°C in summer

ii. Humidity:

25—50 percent relative humidity

iii. Noise:

Conversation from a distance of one metro should be possible without extra effort.

iv. Ventilation:

0.6 cubic metre of fresh air per man or suf­ficient enough to remove odour

2. Lifting of Load:

Although most works are done mechanically in the process of manufac­turing, still many material handling works involving load lifting are done manually. It has been experienced that a man can easily lift about 22 kg and woman about 16 kg.

But while doing work continuously in a bent position even with a small load, there will be immense strains on spine and back muscles that may result in injury especially for aged workers. Therefore, efforts must be made to keep the material at a certain height so as to minimise the strain and fatigue.

3. Chemical Safety:

Many processing and manufacturing industries use chemicals in one or other form. The chemical are hazardous mainly for their toxicity, flash point below 100°F, their reactions when mixed with other chemicals, and their decomposition under heat.

Therefore, extra care should be made and recommended safe practices should be adopted for the receipts, storage, handling and disposal of chemicals and other hazardous materials. Where necessary respiratory devices, protective clothing, safety showers, and eye wash facili­ties should be used and located at suitable places, the use of exhaust hoods, air filtering and to provide protection from gases and air borne hazards.

4. Safety Equipment:

Personal, safety equipment’s are necessary to protect from any acci­dent, like hard hats for construction workers, safety goggles and shields for welders etc. Safety shoes, protective clothing, respirators are also used to protect from hostile environment.

Essay # 11. Personal Protection Equipment (P.P.E.) :

Personal protection equipment (PPE) is attached to the human body for protection against injury or harm. Human body is delicate and prone to injury by various industrial hazards. Use of PPE helps in minimising injury.

Safety management’s main objectives are to eliminate hazardous conditions, prevent acci­dents, and to minimise hazards. However, the PPE provides additional and essential back-up protection to the workers.

Sensitive parts of the body requiring protection include the following:

Sensitive to bright light, particles, dust, fumes.

Sensitive to noise, sound.

Sensitive to particles, chemical liquids/fumes/gases, flying objects

4. Nose, Lungs, respiratory system:

Sensitive to chemical fumes, dust, poisonous gases

5. Head and Neck:

Sensitive to flying objects, accidental hitting.

6. Arms hand and fingers:

Sensitive to accidental hitting, insertion in rotating part.

7. Leg and foot:

Sensitive to falling of objects, chemicals.

Sensitive to electric shock, heat and cold.

Sensitive to heat and cold.

Under various provisions of the Factories Act and rules thereunder suitable PPE is re­quired to be provided. Attempts are therefore made to design process of construction and generation of power efficiently and safely. Efforts should also be made to keep all hazards under control. It must be kept in mind that PPE do not eliminate the hazard, these are designed to interpose an effective barrier between a person and harmful objects, substances or radiations.

Suitable PPE meets the following requirements:

1. Adequate protection against the hazards.

2. Maximum comfort and minimum weight compatible with protective efficiency.

3. Durability and susceptibility of maintenance.

4. Construction in accordance with the accepted standards for performance.

List of Important Protection Equipment (PPE):

Essay # 12. First-Aid :

Although in factories, sufficient safety measures are taken to minimise accidents but acci­dents cannot be totally avoided and hence, proper first-aid facilities for common accidents such as fire, heat stroke, cuts etc. must be provided in every factory by the employers.

A first-aid box is provided in the charge of a responsible person, who must be always avail­able in working hours and he should be trained in first-aid.

Some firms have elaborate arrangements of stretcher service, ambulance arrangements, surgeries etc. in the works dispensary.

The workers as human being are entitled to every consideration at the hands of the man­agement and it lies in the administration to institute adequate precautionary and prompt first- aid towards its workers. And hence, it is essential that the management should be fully equipped to offer first-aid to the workers.

The specified contents of first-aid box in workshops employing more than 60 persons (as per Factory Act) are:

1. Twenty four small sterilized dressings.

2. Twelve medium size sterilized dressings.

3. Twelve large size sterilized dressings.

4. (10 gms) packets sterilized cotton wool.

5. One snake bite lancet.

6. One pair of scissors.

7. Twelve large size burn dressings.

8. Two (25 gms) bottles of potassium permanganate crystals.

9. One (100 gms) bottle containing two percent alcoholic solution.

10. One (100 gms) bottle of salvotative having the dose and mode of administration indi­cated on label.

11. One copy of first-aid leaflet.

12. Twelve rolled bandages 10 cm wide.

13. Twelve rolled bandages 5 cm wide.

14. Two rolls of adhesive plaster.

15. Six triangular bandages.

16. Two packets of safety pins.

17. A supply of suitable splits.

18. One townquet.

19. Eye drops.

Treatment for Electric Shock :

The following precautions must be observed while working on electrical works to protect against shocks:

1. Before working on “Live Mains” first switch off the supply of electricity to them.

2. If it is not possible to “Switch Off” the mains, see that your hands and feet are not wet

3. If a person gets an electric shock, rescue him with the help of an insulator. If the insulator is not available use your feet and not the hands to rescue him.

4. While working on high voltage, stand on bad conducting material.

If any person gets an electric shock, the following steps must be taken for his treatment:

Removal from the Contact:

If the person who is shocked by electricity is in contact with the electrical machine or an apparatus, then one person for saving him should stand on a dry wooden chair while removing the victim; otherwise pull him with the help of a dry coat, dry rope or coconut matting etc.

Preliminary Steps:

If the patient’s clothes are smouldering then those should be extin­guished If he is breathing he should be sent to the doctor. If not breathing artificial respiration methods should be adopted to recover him. Do not give him any liquid to drink.

Fire Protection :

1. Following precautions should be taken to avoid fire hazards on all oxy-acetylene cut­ting and welding:

(a) Keep hose and cylinder valves free from grease and oil.

(b) Keep cylinders away from stoves, furnaces and other sources of heat.

(c) Only ‘Gas Lighter’ should be used to light the torch.

(d) Avoid use of oxy acetylene flame in confined spaces.

(e) For testing of leakages, use only soap water and watch for bubbles.

(f) Valve protection caps should be in place when cylinders are not in use.

2. Gas cylinders should be kept upright in approved safe place where they cannot be knocked over, and well separated from furnaces and combustion materials. Loaded and empty cylinder should be kept in separate places.

3. Oxygen cylinders should not be stored in close proximity to acetylene cylinders. In no circumstances oxygen or acetylene cylinders should be stored under direct rays of Sun or in places where excessive rise of temperature is likely to occur.

4. Following precautions should be taken during electric arc welding and cutting:

(a) Welder and all persons working in the immediate vicinity should wear suitable coloured goggles unless the work is completely shielded.

(b) Persons should never look at an electric arc with the naked eye, as it may cause serious eye injury.

(c) Only heavy duty electric cable with unbroken insulation should be used, and all connections should be water-proof. Frequent inspections should be made.

(d) Before leaving the work, welder should switch off the power supply to the equip­ment.

5. Package containing paints, varnishes, lacquers or other volatile painting materials should be kept tightly closed when not in actual use, and should be placed where they will not be exposed to excessive heat, sparks, flame or direct rays of the Sun.

6. Dirty wiping rags, paint scrapings and paint saturated debris, should not be allowed to accumulate but should be collected and disposed of at frequent intervals.

7. Smoking, open flame, exposed heating elements, and other sources of ignition of any kind should not be permitted in paint stores or areas where spray painting is done.

8. Fire extinguishers of appropriate capacity should always be at hand where flammable paint and other materials are being mixed, used or stored.

9. The smoke and hot combustion products from a fire, being lighter than surrounding air tend to rise and on reaching the roof spread out on all sides and form a floating layer and the whole building is then filled up with hot smoky gases. The provision of properly designed and suitably located vents in adequate number helps the speedy removal of smoke and hot gas, thereby preventing spread of fire, besides reducing risks of explosion of unburnt gases which may cause extensive damages.

10. All combustible waste material, wood sealings, soiled rags etc. should be removed daily and burned in suitable burning areas. The saw mill and timber yard be kept free from accumulation to combustible debris.

11. It should be ensured that the clothes worn by the workmen be not of such nature as to increase the chances of their getting involved in accident to themselves or others. As a rule, wearing of loose garments should be prohibited.

12. Smoking should be prohibited in ail flammable storages viz. carpentry, paint shops, garrages, service station etc. “No Smoking” signs should be posted on all such areas.

13. Flammable liquids, lubricants etc. should be handled and transported in safety con­tainers and drums which can be tightly capped:

14. All electric installations should be properly earthed.

15. Following fire-fighting arrangements should be made:

(a) Fire extinguishers and fire buckets, painted red, be provided at all fire hazardous locations. The extinguishers should be inspected, serviced and maintained in ac­cordance with manufacturer’s instructions.

(b) In isolated locations (away from the cities), it will be necessary to provide for and install complete fire-fighting facilities including provision for fire tenders com­mensurate with the numbers, size and importance of equipment’s, buildings or supplies to be protected.

(c) Since portable hand extinguishers have limited capacity, full reliance should never be placed on them. Water in ample quantity and under adequate pressure should always be available for fire fighting

(d) Fire exit and fire alarm arrangements should be provided at all locations featur­ing hazards.

(e) All staff should be conversant with the use of all types of fire extinguishing appa­ratuses. Demonstrations and training in fire-fighting should be conducted at sufficient intervals.

Fire Fighting, Detection and Alarm System :

Fire-fighting systems include:

1. Water sprays system (sprinkler system):

Generally used for offices, stores, turbine- generators, transformer and boiler front areas.

2. CO 2 system:

These are used in enclosed areas, switchgear room, cable tunnels, and gas turbine/engine cells.

3. Dry chemical powder (DCP) system:

Dry chemical powder (DCP) system, used for control room, offices, electrical plant etc.

4. Foam system:

Foam system, used for fuel-oil storage tank protection.

5. Halon System:

This is used for computer room, cable tunnels, control-relay room and other light current auxiliary system rooms.

6. Hydrant system:

This is used for general use throughout the plant.

7. Water Hose-reels:

Used in offices, stores, and workshop corridors etc.

Total Fire Protection System includes:

1. Fire Detection systems.

2. Fire Alarm systems.

3. Fire Alarm and Control Panel.

4. Fire Hydrant System.

Smoke indicates presence of fire. Flame, light and heat confirm the presence of fire. Fire must be detected rapidly and it should be quenched before it grows. Fire is detected by the fire detection system comprising fire detectors.

The fire detectors are located in various zones of the plant, substations and are connected to the fire alarm and fire control panel located in the control room and to the automatic fire fighting system distributed in the plant.

The detection of smoke/fire, sounding of alarm and initiating the fire extinguishing action can be achieved by various methods. Fire detector system initiates fire alarm system. The operation of a fire detector is immediately indicated and buzzer is sounded on the respective zone window of the panel. This initiate operation of automatic fire fighting system in the af­fected zone.

Related Articles:

• Causes of Accident: 4 Important Causes of Accident | Employee Management
• Employee Health and Safety
• Good Housekeeping: Necessity, Procedure and Advantages | Industries
• Essay on Industrial Relations

We use cookies

Privacy overview.

SaralGujarati.in

• તમામ ગુજરાતી નિબંધ
• શૈશવના સંસ્મરણો નિબંધ
• ઉનાળાનો બપોર નિબંધ
• નદીતટે સંધ્યા | નદીકિનારે સાંજ ગુજરાતી નિબંધ
• અતિવૃષ્ટિ નિબંધ | વર્ષાનું તાંડવ
• શિયાળાની સવાર નિબંધ
• જળ એ જ જીવન નિબંધ
• ઉનાળો - બળબળતા જામ્યા બપોર
• ધરતીનો છેડો ઘર નિબંધ
• વસંતઋતુ | વસંતનો વૈભવ નિબંધ
• શરદ પૂર્ણિમા નિબંધ
• દશેરા નિબંધ
• ગાંધી જયંતી નિબંધ
• ગણેશ ચતુર્થી નિબંધ
• નાતાલ વિશે નિબંધ
• રથયાત્રા નિબંધ
• દિવાળી નિબંધ
• ગુરુ પૂર્ણિમા નિબંધ
• વસંત પંચમી નિબંધ
• નવરાત્રી નિબંધ
• હોળી નિબંધ
• ધૂળેટી નિબંધ
• મહાશિવરાત્રી નિબંધ
• જન્માષ્ટમી નિબંધ
• રક્ષાબંધન નિબંધ
• ઉત્તરાયણ (મકરસંક્રાંતિ) નિબંધ
• આપણા ઉત્સવો અને તહેવારો નિબંધ
• મારો પ્રિય તહેવાર ગુજરાતી નિબંધ
• 26મી જાન્યુઆરી (પ્રજાસત્તાક દિન) નિબંધ
• 15મી ઓગસ્ટ (સ્વતંત્રતા દિવસ) નિબંધ
• મારો પ્રિય તહેવાર
• કોરોના વાયરસ નિબંધ
• પ્રવાસનું જીવન ઘડતરમાં સ્થાન
• ધરતીનો છેડો ઘર
• પ્રદૂષણ - એક સાર્વત્રિક સમસ્યા
• માતૃપ્રેમ | માં તે માં | માં
• 26મી જાન્યુઆરી (પ્રજાસત્તાક દિન)
• 15મી ઓગસ્ટ (સ્વતંત્રતા દિવસ)
• એક સૈનિકની આત્મકથા નિબંધ
• એક નદીની આત્મકથા
• એક ખેડૂતની આત્મકથા
• એક ફાટેલી ચોપડીની આત્મકથા
• એક રૂપિયાની આત્મકથા
• એક ચબુતરાની આત્મકથા
• નિશાળનો બાંકડો બોલે છે...
• એક શિક્ષિત બેકારની આત્મકથા
• એક વડલાની આત્મકથા
• એક ભિખારીની આત્મકથા
• એક ફૂલની આત્મકથા
• એક છત્રીની આત્મકથાા
• એક ઘડિયાળની આત્મકથાા
• એક નિવૃત શિક્ષકની આત્મકથા
• જો હું વડાપ્રધાન હોઉં તો...
• સમાનાર્થી શબ્દો
• વિરુદ્ધાર્થી શબ્દો
• તળપદા શબ્દોો
• શબ્દસમૂહ માટે એક શબ્દો
• રૂઢિપ્રયોગો અને તેના અર્થ
• નિપાત
• કૃદંત
• અલંકાર
• સમાનાર્થી શબ્દો ધોરણ પ્રમાણે
• Privacy Policy

મેં જોયેલી એક દુર્ઘટના ગુજરાતી નિબંધ | Accident Essay in Gujarati

શું તમે ગુજરાતીમાં મેં જોયેલી એક દુર્ઘટના વિશે નિબંધ શોધી રહ્યાં છો ? તો તમે બિલકુલ સાચા સ્થાને આવ્યા છો!

મેં જોયેલી એક દુર્ઘટના વિશે નિબંધ

નીચે આપેલ મેં જોયેલી એક દુર્ઘટના વિશે નિબંધ ગુજરાતીમાં  100, 150  શબ્દોમાં નિબંધ ધોરણ  3 થી   12  માટે ઉપયોગી થશે.

મેં જોયેલી એક દુર્ઘટના વિશે ગુજરાતીમાં નિબંધ 

મેં જોયેલી એક દુર્ઘટના નિબંધ ગુજરાતી pdf download, મેં જોયેલી એક દુર્ઘટના નિબંધ ગુજરાતી વિડીયો :, conclusion :.

• ગાય વિશે ગુજરાતી નિબંધ
• મોર વિશે ગુજરાતી નિબંધ
• પોપટ વિશે ગુજરાતી નિબંધ
• હાથી વિશે ગુજરાતી નિબંધ
• કૂતરા વિશે ગુજરાતી નિબંધ
• વાઘ વિશે ગુજરાતી નિબંધ
• સિંહ વિશે ગુજરાતી નિબંધ
• બિલાડી વિશે ગુજરતી નિબંધ

Post a Comment

औद्योगिक सुरक्षा पर निबंध, नियम

By विकास सिंह

विषय-सूचि

औद्योगिक सुरक्षा पर निबंध (industrial safety essay in hindi)

औद्योगिक सुरक्षा की परिभाषा:.

औद्योगिक सुरक्षा (industrial safety) के महत्व को इस तथ्य के कारण महसूस किया गया था कि हर साल लाखों व्यावसायिक/औद्योगिक दुर्घटनाएं होती हैं।

इनमें से लगभग पाँचवाँ उत्पादन समय उन लोगों द्वारा खो दिया जाता है जो वास्तव में अस्थायी और स्थायी विकलांगता के कारण घायल हो जाते हैं और शेष उत्पादन समय साथी संचालकों / लोगों द्वारा घायलों की मदद करने, दुर्घटना से हुए नुकसान की देखभाल करने आदि में खो जाता है। औद्योगिक इकाई दुर्घटनाओं के कारण होने वाली मौतों के मामलों में बहुत अधिक खतरनाक होगी।

इसलिए औद्योगिक दुर्घटनाओं के कारणों की पहचान / जांच करना और उन्हें नियंत्रित करने के लिए कदम उठाना आवश्यक है। कई विषयों का संबंध इस सुरक्षा दृष्टिकोण से है। औद्योगिक इंजीनियरिंग एक क्षेत्र है जो कुशल कार्य स्थान, उपकरण और औद्योगिक लेआउट डिजाइन के डिजाइन से संबंधित है। अन्य विषय जो सुरक्षित कार्य वातावरण में योगदान कर सकते हैं वे हैं मनोविज्ञान, समाजशास्त्र और मेडिकेयर विज्ञान।

असुरक्षित कार्यशील वातावरण को प्रभावी ढंग से और कुशलता से समाप्त करने के लिए निम्नलिखित कदम उठाए जा सकते हैं:

(1) दुर्घटनाओं के कारणों का यदि संभव हो तो उन्मूलन करना।

(2) यदि दुर्घटनाओं के कारण को समाप्त करना संभव नहीं है, तो गार्ड, बाड़े या इसी तरह की व्यवस्था से खतरनाक जगह को ढालने की व्यवस्था करें।

सुरक्षा की आवश्यकता:

एक असुरक्षित स्थिति विभिन्न रूपों में मौजूद हो सकती है। दोषपूर्ण या दोषपूर्ण विद्युत फिटिंग, गिरोह के तरीके के अपर्याप्त रखरखाव। दोषपूर्ण उपकरणों आदि का उपयोग करना ताकि दुर्घटनाओं की घटना को रोका जा सके, असुरक्षित कृत्यों को टाला / समाप्त किया जा सकता है या जाँच की जा सकती है।

असुरक्षित कृत्यों के कारण कारणों के सुधार के लिए निम्नलिखित कारकों पर ध्यान दिया जाना चाहिए:

(1) कार्मिक समायोजन:

यदि एक फोरमैन / सुपरवाइजर यह पहचानता है कि एक कार्यकर्ता शारीरिक या मानसिक या नौकरी / कार्य के लिए अयोग्य है, तो उसे कार्मिक विभाग के परामर्श से काम से जल्दी निकाल देना चाहिए।

(2) विधि / तकनीक का उपयोग किया जाता है:

परिवर्तन की आवश्यकता वाली कुछ तकनीकों को सुरक्षित तरीकों द्वारा प्रतिस्थापित किया जाना चाहिए।

(3) संचालक प्रशिक्षण:

नौकरी का तरीका सुरक्षित या असुरक्षित हो सकता है लेकिन ऑपरेटर को नौकरी करने के लिए प्रशिक्षित होना चाहिए।

(4) दुर्घटना की रोकथाम के बारे में प्रचार और शिक्षा:

श्रमिकों / लोगों का नेतृत्व फोरमैन / पर्यवेक्षक के कौशल, ऊर्जा और नेतृत्व के द्वारा किया जाता है। तो यह इन लोगों का कर्तव्य है कि वे दुर्घटनाओं की रोकथाम के बारे में श्रमिकों को शिक्षित करें। इसका उद्देश्य उन्हें सुरक्षा के प्रति जागरूक होना सिखाना है ताकि वे असुरक्षित कार्य या स्थिति को पहचान सकें और इस तरह से कार्य कर सकें कि दुर्घटना से बचा जा सके।

असुरक्षित स्थिति:

असुरक्षित परिस्थितियों के कारण दुर्घटनाओं से बचने के लिए, “प्रावधान अधिनियम” में विभिन्न प्रावधानों पर चर्चा की गई है, ये प्राइम मूवर्स, विद्युत जनरेटर और ट्रांसमिशन मशीनरी के बढ़ते भागों से संबंधित हो सकते हैं: अग्नि सुरक्षा उपकरण, खतरनाक धुएं का नियंत्रण, अत्यधिक वजन उठाना और प्रकाश मशीनों, जंजीरों और रस्सियों आदि पर सुरक्षित पहरेदार।

इस प्रकार उद्योग में सुरक्षा मदद करती है:

(i) उत्पादन दर बढ़ाना।

(ii) उत्पादन की लागत को कम करना।

(iii) मशीनरी और उपकरण को होने वाली क्षति को कम करना।

(iv) संगठन के कर्मचारियों को अवांछित पीड़ा और दर्द को रोकना।

(v) प्रतिभावान श्रमिकों की समय से पहले / असामयिक मृत्यु को रोकना जो उद्यम और समाज के लिए एक संपत्ति हो सकते हैं।

सुरक्षा कार्यक्रम:

एक सुरक्षा कार्यक्रम की पहचान करने का इरादा है कि दुर्घटनाएं कब और क्यों होती हैं। इसी तर्ज पर एक सुरक्षा कार्यक्रम का उद्देश्य दुर्घटनाओं और उससे जुड़े नुकसानों को कम करना है। एक सुरक्षा कार्यक्रम इस धारणा के साथ शुरू किया गया है कि अधिकांश काम से जुड़े दुर्घटनाओं को रोकना संभव है।

एक सुरक्षा कार्यक्रम एक सतत प्रक्रिया है और व्यक्तिगत और पर्यावरणीय कारकों के प्रभाव को कम करने की कोशिश करता है जो दुर्घटनाओं का कारण बनते हैं। आम तौर पर एक सुरक्षा कार्यक्रम में सुरक्षा उपकरण और कामगार या कर्मचारियों को विशेष प्रशिक्षण प्रदान करना शामिल है।

भारतीय मानक संस्थान ने इस संदर्भ में सराहनीय कार्य किया है और निम्नानुसार है:

(i) परिचालन संचालन के दौरान की जाने वाली सुरक्षा सावधानियां।

(ii) औद्योगिक इकाई के उचित प्रकाश, वेंटिलेशन और उचित लेआउट के लिए मानक।

(iii) सुरक्षित औद्योगिक संचालन और प्रथाओं आदि के मानक और विनिर्देश।

(iv) उपकरण और उपकरण के प्रभावी रखरखाव के लिए आवश्यकताएँ

(v) सुरक्षित कटाई और वेल्डिंग प्रक्रियाओं पर मार्गदर्शन।

(vi) संचालित औद्योगिक ट्रकों, बेल्ट कन्वेयर और अग्नि सुरक्षा उपकरणों के उपयोग पर मार्गदर्शन।

(vii) व्यक्तिगत सुरक्षा उपकरणों के लिए सुरक्षा आवश्यकताएँ

(viii) खतरनाक रसायनों का वर्गीकरण और दुर्घटना प्रावधान टैग का प्रावधान।

(ix) खतरनाक वस्तुओं / वस्तुओं की हैंडलिंग और लेबिलिंग के लिए अंकन।

(x) सुरक्षा के मानक:

(a) औद्योगिक भवन में

(बी) विद्युत कार्य में सुरक्षा प्रक्रियाओं का पालन किया जाना

(ग) खतरनाक क्षेत्र और विस्फोटक वातावरण में बिजली के उपकरणों के उपयोग में।

(xi) सुरक्षात्मक कपड़ों के लिए विनिर्देशों, सुरक्षा हेलमेट चेहरे की ढाल और आंखों के कानों के लिए सुरक्षा उपकरण आदि।

[ratemypost]

इस लेख से सम्बंधित अपने सवाल और सुझाव आप नीचे कमेंट में लिख सकते हैं।

विकास नें वाणिज्य में स्नातक किया है और उन्हें भाषा और खेल-कूद में काफी शौक है. दा इंडियन वायर के लिए विकास हिंदी व्याकरण एवं अन्य भाषाओं के बारे में लिख रहे हैं.

Related Post

Paper leak: लाचार व्यवस्था, हताश युवा… पर्चा लीक का ‘अमृत काल’, केंद्र ने पीएचडी और पोस्ट-डॉक्टोरल फ़ेलोशिप के लिए वन-स्टॉप पोर्टल किया लॉन्च, एडसिल विद्यांजलि छात्रवृत्ति कार्यक्रम का हुआ शुभारंभ, 70 छात्रों को मिलेगी 5 करोड़ की छात्रवृत्ति, one thought on “औद्योगिक सुरक्षा पर निबंध, नियम”.

nice articles guys and watch fire and safety articles my website

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

जर्मनी अफ्रीका में महामारी को रोकने के लिए 100,000 एमपॉक्स वैक्सीन खुराक दान करेगा

Landslide in kerala: वायनाड भूस्खलन- प्राकृतिक हादसा या मानव जनित, paris olympic 2024: “जलवायु आपातकाल” के बीच ऐतिहासिक आयोजन, 25 जुलाई को मनाया जायेगा संविधान हत्या दिवस – अमित शाह.